O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

6 0

---

kurash h yicha uslubiy tavsiyalar
4-jadval
Musobaqalarga talablar
Yoshi
1 2 - 1 3
1 4 - 1 5
1 6 - 1 8
Dastlabki tayyorgarlik
davom iyligi
Kaniida 1 yil
Nazorat m e’yorlarini
topshirish sharti bi-
lan kamida 4 —5 oy
Kamida 2 oy
Sp oit razryadlarini
bcrish uchun tasnittash
m e’yorlari
II o ‘smirlar razryadi
yil ichida yangilarni
10 marta yoki II o ‘s-
rnirlar razr>fadidagi
kurashchilar ustidan
5 marta g ‘alaba qo-
zonish
I o ‘smirlar razryadi:
yil ichida 11 razryad-
dagi kurashchilar
ustidan 12 marta
yoki I o ‘smirlar raz-
ryadidagi kurashchi-
lar ustidan 6 marta
g ‘alaba qozonish
Musobaqalar miqyosi
Maktab ichida
Rcspublika (u ham
q o ‘shiladi) musoba-
qalarigacha
Har qanday miqyosda
Yildagi xalqaro musoba-
qalar soni
-
—
1 - 2
Yildagi kurash bo4yicha
(tumir) musobaqalar
soni
Ko*pi bilan 2 ta
K o‘pi bilan 4 ta
K o ‘pi bilan 6 ta
Turnir musobaqalaridagi
kunlar soni
K o‘pi bilan 1 ta
K o‘pi bilan 2 ta
3 - 4
Toifalash musobaqalari
(ochiq gilam) soni
Bir oyda 1 marta Bir oyda 2 marta
Bir oyda 3 —4 marta
Bellashuv davomiyligi
22 daqiqa
22 daqiqa
33 daqlqa
Bir kundagi bellashuvlar
soni
K o‘pi bilan
ikkita
K o‘pi bilan 2 ta
K o‘pi bilan uchta
Bir musobaqada bclla-
shuvlar soni
2 - 4
4 - 6
6 - 8
Bir yildagi bellashuvlar-
ning taxminiy soni
1 4 - 1 6
2 0 - 3 0
6 0 - 9 0
Turnirlar va musobaqa-
lar o ‘rtasidagi tanafifus
Kamida 4 oy
Kamida 2 ta
Kamida 1 oy
Toifalash musobaqalari
o ‘rtasidagi tanaflus
Kamida 1 oy
Kamida 2 hafta
Kamida 1 hafta
UJT va MJT bo‘yicha
nazorat, kuzgi-bahorgi
musobaqalar
Hamma
Yosh guruhlari
uchun ikkita
M usobaqa
4-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, o ‘sm ir kurashch ilar u ch un m uso- 
baqa yuklamasi yosh va sport bilan shug‘ullanish m uddatiga qarab 
asta-sekin oshib boradi. 0 ‘sm ir kurashchilar u c h u n m usobaqalarning 
o ptim al sonini aniqlash k o ‘p yillik tayyorgarlikni rejalashtirishda 
m uhim tarkibiy qism hisoblanadi.
61

---

6.4. Kurashchining ко‘р yillik texnik -tak tik tayyorgarligi
Kurashchining ko‘p yillik tayyorgarligi — yuqori malakali sportchi- 
lami tayyorlashga qaratilgan murakkab ham da uzoq davom etadigan 
pedagogik jarayondir. Murabbiy, ko'p yillik mashg‘ulot rcjiisini tuzayotib, 
mashg‘ulot va musobaqa yuklamalari hajmi, yo‘nalishi yildan yilga qay 
tarzda o ‘zgarib borishini, bu oVgarishlar tarbiyalanuvchilarning axloqiy, 
irodaviy, jismoniy, texnik-taktik va nazariy tayyorgarligiga qanday ta'sir 
ko‘rsatishini hamda u sport yutuqlarining yosh dinam ikasida xalqaro 
toifadagi sport ustasigacha qanday aks etishini tasaw ur qila olishi lozim.
Ko‘p yillik mashg‘ulot jarayonidagi m ashg‘ulot yuklam alari yo‘na- 
lishi ham da hajmi o ‘ziga xos xususiyatlarga ega. B oshlang‘ich tayyor- 
garlik bosqichida um um iy va y ordam chi tayyorgarlik asosiy o ‘rinni 
egallaydi. Dastlabki bazaviy tayyorgarlik bosqichi yordam chi tayyor- 
garlik hajm ining oshishi bilan tavsiflanadi (u um um iysi bilan birga 
m ashg‘u!ot ishining um um iy hajm idan 80—90 % ga oshadi). Maxsus 
tayyorgarlik, odatda, 15 % dan oshm aydi.
Ixtisoslashgan bazaviy tayyoigarlik bosqichida maxsus tayyoigarlik ulushi 
muhim darajada oshadi va umumiy tayyorgarlik ulushi kamayadi. Alohida 
imkoniyatlami maksimal amalga oshirish bosqichida maxsus tayyoigarlik 
umumiy ish hajmidan 60 % gacha yetishi va undan ko‘p bo‘lishi mumkin.
Yutuqlarni ushlab turish bosqichida maxsus tayyorgarlik ulushi 
q a t’iy yuqori b o ‘ladi va um um iy tayyorgarlik ulushi m inim um gacha 
kamaytiriladi. Har xil tayyorgarlik turlari nisbatlarining bunday sxemasi 
ham m a sport turlari uchun u m um iy hisoblanadi, lekin kurashda u 
m ashg‘ulot to ‘g ‘risida um um iy tasavvurlarni beradi.
Sport kurashidagi yutuqlar ko‘p jih a td a n k urashchining oqilona 
texnik-taktik tayyorgarligiga bog‘liq.
M ukam m al texnika — bu eng yuqori natijaga erishish m aqsadida 
sport m ashqlarini bajarishning sam arali usullari yig‘indisi. 0 ‘rgatish 
jarayonida texnikani egallash darajasi o ‘zgarib turadi (yangi shug‘ulla- 
nuvchining sodda texnikasidan to xalqaro toifadagi sport ustasining 
m ukam m al texnikasigacha).
Oqilona texnika sportchiga harakatlarni tejam korlik bilan bajarish 
uchun imkon yaratadi. Yosh sportchining xalqaro toifadagi sport ustasi 
darajasigacha bosib o ‘tadigan y o ‘lini to ‘rt bosqichga ajratish murnkin:
/
bosqich
— «maktab» texnikasini, y a’ni ixtisoslashgan elem ent- 
lar ham da ularning kom plekslarini shakllantirish;
/ /
bosqich
— bazaviy texnikani shakllantirish (taktik tayyorgarlik, 
usullar, qarshi usullar, him oyalar);
III bosqich
— kom binatsion texnikani (tex nik-taktik kom pleks- 
larni) shakllantirish;
6 2

---

IV
bosqich
— inashg'ulotning alo h id a rejalari b o ‘yicha alohida 
texnikani takom illashtirish.