O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

1. M usobaqa uslubi. 
Bu uslub, asosan, texnik harakatlarni yaxshi 
bajarishga qaratilgan boMishi kerak. M usobaqa uslubi, asosan, odam
organizm ining funksional qobiliyatiga yuqori talablar q o ‘yilishi va 
bu talablarning k o ‘proq rivojlantirishini ko‘zda tutadi.
2. 
S o ‘z uslublaridan foydalanish. 
Bu uslub, asosan, texnik hara- 
katlaming xatoliklarini aniqlashda ularning kelib chiqishi va harakatni 
takom illashtirish yoMlari hisobga o lin ad i. Bu bosqichda quyidagi 
uslublarni am aliyotda ko‘rish m um kin. Suhbat, nazorat, tahlil, o ‘z- 
o ‘zini tahlil qilish , xato sin i k o ‘rsa tish , h a r xil buyruqlar berish 
kabi.
3.
Texnikaning o ‘sishi 
natijasida o d am d a fikrlash m ashg‘ulotning 
o'sishi natijasida kurashchida harakat sezgilarining roli o ‘sa boradi. 
Bu degani, kurashchi harakatni qabul qilishini fikr yuritish orqali 
bajaradi.
4. 
0 ‘rganilayotgan texnik harakatlarni aniqlash 
m aqsadida tahlil 
uslublaridan keng ravishda foydalaniladi. Bular kinogram m a, o ‘qish 
qoMlanmalari, kinolavhalardir.
20

---

2.3. Kurash ko‘nikmalarini shakllantirish
va takomillashtirish
Y uq orid a aytib o ‘tg an im izd ek , k u rash d a k  n ik m alar d o im o
m ashqlar bajarish jara y o n id a qoMga kiritiladi. Bunda keyingi har 
bir bajariladigan m ashq sifat borasida oldingisidan yaxshi boMishi 
muhim dir.
K o‘nikm aning yaxshilanishi doim o bir xil boMavermaydi. Ko‘- 
nikm an i riv o jla n tirish d a to ‘xtab q o lish turli sabablar ( o ‘rganish 
davomiyligining buzilishi, raqibni n o to ‘g ‘ri tan lash , ishonm aslik yoki 
haddan ziyod isho n ch va shu kabilar) bilan izohlanadi.
K urashni o ‘q itish d a k o ‘nikm a sh a k lla n ish i ja ra y o n in in g uch
bosqichi o ‘ziga xoslikka ega generalizatsiya bosqichi; torm oz-uyg‘otish 
jarayonining konsentratsiya bosqichi; avtom atizatsiya va stabim uli- 
zatsiya bosqichi.
1. G eneralizatsiya bosqichi kurash texnikasini o ‘rganishda shug‘ul- 
lanuv ch ilar maMum k o ‘rinishdagi tasav v u rlar hissiyoti yigMndisi 
ko‘rinishidagi yoki usullar to ‘g ‘risida aniq ta s a w u r qiladi. Bu bos- 
qichda u faqat yuzaki tom onlariga em as, balki o ‘qituvchining usulni 
ko‘rsatishdagi ko ‘plab boshqa detallarga e ’tibor beradi. Yangi harakat 
to ‘g‘risidagi bu maM umot bosh m iyaning q o biq qism ida maMum 
qism ni egallaydi (irra d ia tsiy a -ta rq a lish ). S irtd a n bu holat usulni 
bajarishda qatnashm aydigan barcha m ushaklam ing torayishi va tarang 
turishida nam oyon boMadi. Ayni paytda, harakat am plitudasi pasayib, 
koordinatsiya yom onlashadi.
M ushakning q a ttiq turishi o ‘qituvchi u chun jiddiy signal. O datda, 
o ‘quvchilar o ‘zlashtirishi kerak boMgan narsaning m uhim ini ajratib 
ololmaydilar. Shuning uchun ham generalizatsiya bosqichida murabbiy 
shugM illanuvchilarni haddan ziyod maMumot olishlaridan saqlashi 
kerak.
2. K onsentratsiya bosqichida usulni takrorlash tufayli irradiatsiya 
(uyg‘onish jarayoni)  rnin i konsentratsiya (uyg‘unlashuv) egallaydi. 
Shug‘u llan uv chilar u suln ing asosiy qism in i o ‘zlashtirib, ortiq ch a 
harakatga barham beradilar. A w algi asosiy harakat, keyingi butun 
usul bajarish u c h u n yanada osonlashuvga erishadi.
Bu b o sq ich d a s h u g ‘u lla n u v c h ila r h a ra k a td a xatoliklarga y o ‘l 
qo'ysalar-da, a m m o uni takom illashtirishga yaqinlashadilar. Harakat 
alohida davomiylik bilan, bajarish zarurati ongli harakat bilan almashadi. 
Bu b o sq ich da u y g ‘o n ish k o n se n tra tsiy asig a faol yordam berish 
m urabbiy ishida m uh im sanaladi. U tezda b arch a xatolarni ko‘rib, 
ortiqch a h arak atn i b a rta ra f qilish, ayni p ay td a, ijobiy holatlarni 
m ustahkam lashi lozim .
21

---

3. 
Avtom atizatsiya bosqichida usullarni bajarish harakati va k nik- 
m alarning shakllanishi barqarorlashadi. Shug‘ullanuvchilar um um an 
usulni yuqori sifatda bajarishda harakatning ayrim qismlarini sinchiklab 
kuzatish im koniga ega b ladilar.
Boshqacha qilib aytganda, avtom atizatsiya kurashchini usullarni 
bajarishni ikir-chikirigacha nazorat qilish zaruratidan asab markazlarini 
ozod qilib, taktik qurilishga e'tib o m i qaratish imkonini beradi.
Usullarni guruhlarini bajarishda d inam ik stereoyo‘llar va avto- 
matizatsiya hosil b o ‘lganligi uchun bir usuldan ikkinchisiga osonlikcha 
o ‘tish im koniyati yaratiladi. Bu k o ‘nikm a kurashda ju d a m uhim dir. 
C hunki, kurashda tcxnik-taklik harak atlar ayrim usullar emas, balki 
kom binatsiyalar q o ‘llashga asoslangan b o ‘lib, bir usul ikkinchisini 
q o ‘llashga tayyorlaydi.
Butun boshli h arak atlar davom iyligini xayolan ortda qoldirish 
qobiliyati