O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

Q o ' l l a n i s h (ilo v a la r) serverli m o d e li.
198

---

ko'pgina aslaxaviy vositalami taqdim etishdan iborat bo'ladi. Boshqacha 
qilib aytganda RDA modelining asosiy yutug'i qo'llanishlarning (ilova- 
laming) ishlab chiqish vositalarini bir shaklga keltirganligi va keng tanlashga 
egaligidir.
DBS modelning ilovalari taqsimlangandir. Taqdim etish dasturi mijoz 
kompyuterida bajariladi, ayni paytda u masalalami yechishning amaliy 
dasturlari saqlanayotgan protseduralar (tadbirlar) majmualari sifatida 
rasmiylashtirilgan va m a’lumotlar bazasining kompyuter-serverida fao­
liyat yuritadi. DBS modelining RDA modelidan ustunligi yaqqoldir.
AS model universal harakterga ega. Qo'llanish (ilovalar) serveri uch 
bo'g'inli, chizmali AS modelida qabul qilingan asosiy element bo'ladi. 
Qo'llanishlarning serverlari bir nechta bo'lishi mumkin va ulardan har 
biri xizmatlaming belgilangan majmuasini taqdim etadi.
AS model dasturiy ta’minotining yangi turi — tranzaksiyalaming 
monitorlariga nisbatan poydevor sifatida foydalaniladi.
Tranzaksiyalami ishlab chiqishning monitorlari (Transaction Process­
ing M onitor — TPM ) yoki oddiygina tranzaksiya monitorlari — 
taqsim langan tarm oqdagi axborot-hisoblash resurslarini samarali 
boshqarishning ta’minlovchi dasturiy tizimlardir.
TRM va an’anaviy MBBTdagi tranzaksiya tushunchasi biroz farq 
qiladi. TRM da tranzaksiya ancha keng talqin qilinadi: u nafaqat ma’lumotlar 
bilan operatsiyalami, balki boshqa harakatlarni — xabarlarni uzatish, 
indeksatsiyalashgan fayllarga yozish va xokazolami o'z ichiga oladi.
TRMning asosiy vazifasi AS modeliga mijozlardan kelib tushgan 
so'rovlaming tez ishlab chiqilishini ta’minlashdan iborat.
Tranzaksiyalar monitorlarining zamonaviy bozorida ACMS (DEC), 
CICS (IBM), TOP END (NCP), PATHWAY (Tandem), ENCINA 
(Transarc), TUXE DO System (USL) kabi tizimlar eng ommoviydir.
Tarmoq dasturiy ta ’minotini uchta sinfga ajratish mumkin: kuchsiz, 
o'rtacha va jiddiy.