O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

• texnik va dasturiy vositalarning nosozlik jarayonlari;
• ma’lumotlar bazasining yaxlitligini tiklashga talablar.
22

---

Yagona iqtisodiy axborot tizimi uchun hozirgi kunda lokal hisoblash 
tizimi va telekommunikatsiya ta’minoti juda muhim hisoblanib, quyidagilarni 
amalga oshirishni talab qiladi:
• respublika apparatida 200 dan kam bo'lmagan kompyuterlaming 
birdaniga ulanishi va 10 dan kam bo'lmagan foydalanuvchilaming quyi 
tizimlarda mavjud bo'lishi;
• tarmoq uskunalari sifatida zamonaviy yuqori tezlikdagi tarmoq 
texnologiyalaridan foydalanishning tashkil qilinishi;
• virtual tarmoqlar bo'yicha trafiklami uzatish holati;
• lokal hisoblash tarmog'i ishtirokchilarini global tarmoqqa 64 Kbt/s. 
dan 2 Mbt/s gacha tezlikda ulanish imkoniyati;
• hududiy taqsimlangan tarmoq va lokal hisoblash tarmog'i yordamida 
ma’lumotlarni sifatli uzatishning ta’minlanishi.
Shunday qilib, yagona iqtisodiy axborot tizimini bosqichma-bosqich 
iqtisodiyotga joriy qilish milliy axborot tizimini yaratishga olib keladi.
1.4. Axborot-kommunikatsiya bozorining jamiyat
iqtisodidagi roli
So'nggi yigirma yil davomida rivojlangan mamlakatlar axborot 
faoliyatining ko'p qismi bozor infratuzilmasining asosiy elementlaridan 
bo'lib, bozor munosabatlari tarkibiga singib ketgan. Axborot-kommu- 
nikatsiyalar bozorining bozor infratuzilmasi sifatida shakllanishi o'tgan 
asr 50-yillarining ikkinchi yarmidan boshlandi. Hozirgi kunda bozorning 
ushbu tarmog'i har bir mamlakat milliy iqtisodining asosiy negizi bo'lib 
hisoblanmoqda. Chunki global iqtisodiyotni tarkib toptirish uchun 
zamonaviy axborot-kommunikatsiyalar infratuzilmasi talab etilmoqda. 
Ishbilarmonlik faoliyatining maqbul muhitini shakllantirshda zarur bo'lgan 
turli axborot, tahliliy materiallar va ulami tezkor usulda olish axborot- 
kommunikatsiyalar texnologiyalarining rivojlanib borayotganligi evaziga 
erishilmoqda.
Barcha mamlakatlarda telekommunikatsiya axborot tarmoqlari keng 
tarqalayapti. Ayniqsa „Internet" axborot tarmog'ining salmog'i kundan- 
kunga ortib borib, dunyo bo'yicha global axborot infratuzilmasi, uning 
asosida esa axborotlashgan jamiyat shakllanayotgani ma’lum. Xususan:
a) xalqaro axborot tarmoqlariga ulangan shaxsiy kompyuterlar har 
bir xonadonga kirib bormoqda;
b) axborot tarmoqlarida yangi xil faoliyat turlari vujudga kelayapti. 
Jumladan: tarmoqda ishlash, tarmoq muhitida dam olish, ijod va ko'ngil 
ochish. tarmoqda maorif va tarbiya;
23

---

d) jamiyatning har bir a’zosi qaerda bo'lishidan qatiy nazar axborot 
tarmoqlari asosida xohlagan mamlakatidan turli xil mavzu hamda 
yo'nalishdagi axborotni to'liq va tezkor sur’atda olish imkoniyatiga ega 
bo‘lmoqda;
e) axborot tarmoqlari doirasida mamlakatlar o'rtasidagi georgrafik va 
geosiyosiy chegaralar yo‘qolib borayapti.
Mutaxassislaming fikricha, axborotlashgan jamiyatda kompyuter­
lashtirish jarayoni kishilarga ishonchli axborot manbayiga kirishga keng 
imkoniyat yaratadi hamda ishlab chiqarish va ijtimoiy sohalarda axborot 
mahsulotlarini qayta ishlashning yuqori darajasini ta ’minlash orqali ularni 
ko‘p mehnat va vaqt talab etuvchi ishlardan ozod etadi. Axborotlashgan 
jamiyatda nafaqat ishlab chiqarish jarayoni tubdan o'zgaradi, balki hayot 
mazmuni, xususan, moddiy boylikka qaraganda madaniy hordiq chiqarish­
ning ahamiyati ortadi. Tovar ishlab chiqarish va iste’mol qilishga 
yo'naltirilgan industrial jamiyatga nisbatan, axborotlashgan jamiyatda ko'proq 
aqliy mehnat ulushini orttiruvehi bilim, intellekt, axborot ishlab chiqariladi 
va iste’mol qilinadi. Turli xildagi kompyuter texnikasi asosidagi tizim va 
tarmoqlar, axborot texnologiyalari hamda aloqa telekommunikatsiyalari 
axborotlashgan jamiyatning material va texnologik bazasi bo'lib xizmat 
qiladi. Boshqacha qilib aytganda, axborot-kommunikatsiyalar bozori tovarlar 
ushbu jamiyat shakllanishining negizi sanaladi.
Axborot-kommunikatsiyalar bozorida asosiy tovar bo'lib axborot