О. Қ у д р а т о в с а н о а т э к о л о г и я с и

Атмосфера ҳавосининг ифлосланиши киши организмга таъсири
Бир киши суткада ўртача 25 кг ҳаво билан нафас олади. На- 
тижада ҳаво таркибидаги зарарли чанг, қурум ва заҳарли газлар 
киши организмда тўпланаверади. Бу эса аста-секин киши орга- 
низмнинг заифланишига олиб келади ва оқибатда инсон организ- 
ми турли инфекцияларга етарли даражада қаршилик кўрсата- 
олмайдиган бўлиб қолади, оқибатда ҳар хил касалликларни. чу-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

нончи астма, кўз касали, жигар циррози қон босими, рак каби 
касалликларнинг кўпайиши сабаб бўлади ҳамда нафас олиш йўл- 
ларини, юрак қон томири системасини шикастлайди.
Атмосферанинг (чанглар, қурумлар, тутунлар ва бошқа қат- 
тиқ заррачалар ҳамда заҳарли газлар билан) ифлосланиши сайё- 
рамиз сув ресурсларига ҳам салбий таъсир этади. Табиатда сув 
айланмаси (буғ-ёғин-сув) доимий бўлиб, дарёлар, кўллар, ер ости 
сувларни тўйинтириб туради. Шундан кўриниб турибдики, атмос- 
фера қанча чанг бўлса, уларнинг бир қисми ёғинлар билан ер ос- 
ти сувларига келиб қўшилиб, уларни ифлослайди. Ўрта Осиёда 
атмосферанинг ифлосланиши натгакасида уларнинг бир қисми 
ёғинлар орқали дарё сувларига қўшилиб минераллашишининг ор- 
тишига, қатгиқлик даражасининг нормадан 1,5-2 марта кўпайи- 
шига маълум даражада сабабчи бўлмоқца.
Атрофимизни ўраб олган ҳаво қатлами (атмосфера) табиий 
муҳитнинг энг муҳим элементларидан бири бўлиб, тирик органи- 
змнинг яшаши учун ҳам зарурдир. Чунки организм, хусусан ин- 
сон анча вақггача сувсиз ва овқат емасдан яшаши мумкин, лекин 
ҳавосиз 5 минутдан ортиқ яшаши мумкин эмас.
Атмосферанинг ифлосланиши деганда, инсоннинг хўжалик 
фаолияти туфайли атмосферага чиқарилаётган ҳар хил заҳарли 
газлар ва радиоактив моддалар, чанг, қурум, ва дудлар тушини- 
лади.
Атмосфера таркиби тирик одамнинг хўжалик фаолияти таъ- 
сирида вужудга келган ҳар хил қатгиқ заррачалар билаи ҳам иф- 
лосланиб бормоқаа. Шу сабабли ҳозир таркибида чанг заррачала- 
ри бўлмаган ҳавони топиш қийин. Махсус текширишлар шуни 
кўрсатадики, шаҳар устидаги ҳаводан 1см3 олиб анализ қилин- 
ганда, унда 100 минг дона чанг заррачалари борлиги аниқланди. 
Денгиз устидаги 1см3 ҳаводан эса 100 дона чанг зарралари топил-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ган, хулоса. Шундан кўриниб турибдики, ҳавонинг ифлосланиши 
саноатлашган районлар ва шаҳарлар устида кучли, аксинча қиш- 
лоқларда ва океан устидан нисбатан кам. ‘
Тоза ҳаво деганда, киши ва бош қа организм ҳаётига, унинг 
яшаш шароитига салбий таъсир этувчи заҳарли газ ва чанг миқ- 
дорининг ошиб кетмаган ҳолати тушинилади. Шу сабабли гигие- 
нистлар тоза ҳаво деб ҳар хил зарарли моддалар концентрацияси 
мавжуд бўлган, лекин инсон саломатлигига, унинг иш қобилия- 
тига, ўсимлик ва ҳайвонларнинг нормал яшашига путур етказ- 
майдиган даражада бўлган ҳаво концентрацияси тушинилади. 
Заҳарли моддаларни киши саломатлиги учун охириги зарарсиз 
бўлган концентрация чегараси ҳар бир давлатда турличадир. 
Жумладан: Олтингугурт гази Й Қ БК аси ФРГда ҳар 1м3 ҳавода —
0,75мг; АҚШ — 4,4мг ва ҳакозо.