О. Қ у д р а т о в с а н о а т э к о л о г и я с и

И слом К арим ов
«Афсуски бу жараёнлар Ўзбекистонни ҳам четлаб 
ўтмади». Бу ерда, мутахассисларнинг баҳолашича, жуда 
мураккаб, айтиш мумкин, хавфли вазият вужудга 
келмоқда. Бундай вазият нимадан иборат:
Биринчидан. ернинг чекланганлиги ва унинг сифат 
таркиби пастлиги билан боғлиқ хавф ортиб бормокда... 
Ш у 
сабабди 
Ўзбекистонда 
табиатни 
муҳофаза 
қилишдаги ғоят муҳим вазифа ерларнинг ҳолатини 
яхшилашдан, тупроқнинг ифлосланишини камайтириш 
бўйича чора-тадбирлар мажмуини амалга оширишдан 
иборат. Бу ўринда гап энг аввало табиий заҳиралардан 
фойдаланиши тубдан яхшилаш ҳақида бормоқаа.
Иккинчидан. 
Ўзбекистоннинг 
экологик
хавфсизлиги 
нуқгаи 
назаридан 
қараганда, 
сув 
заҳираларининг, шу жумладан ер усти ва ср ости 
сувларнинг кескин тақчиллиги ҳамда ифлосланганлиги 
катга 
ташвиш 
туғдирмокда... 
Сув 
зақираларининг 
сифати энг муҳим муаммолардан биридир.
Учинчидан. Орол денгизининг қуриб бориш хавфи 
ғоят кескин муаммо, айтиш мумкинки, миллий кулфат 
бўлиб қолди.
Туртинчидан. ҳаво бўшлиғининг ифлосланиши ҳам 
республикада 
экологик 
хавфсизликка 
солинаётган 
таҳгиддир [I].
Ҳозирги пайтда республикада истиқболга, яъни 
атроф муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий заҳиралардан 
оқилона фойдаланиш бўйича 2000-2005 йиллар ва 2010 
йилларгача 
мўлжалланган 
Давлат 
дастури 
ишлаб 
чиқилган. Табиатдан оқилона фойдаланиш ва уни 
муҳофаза қилиш соҳасидаги бутун фаолият ана шу 
дастур асосида ташкил этилган. Дастурда республикяпя 
экологик вазиятни соғломлаштириш, йирик шаҳарлар ва 
шаҳар 
агломерациялари 
кабиларда 
экол огик 
кескинликка барҳам бериш йўллари белгиланган»
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

«Чанг ва ғубор бўлмаганда 
инсон минг йил яшар эди»
АБУ АЛИ ИБН СИНО
Ватанимизнинг мустақилликка эришиши экология муам- 
моларини ҳал қилиш, инсоннинг табиатга бўлган муносабатини 
янги босқичга кўтариш имконини беради. Ҳозирги кунда та- 
биатни муҳофаза қилиш масаласи тштчликни сақлашдан кейин- 
ги ўринда турадиган энг долзарб муаммоллардан биридир. Атро- 
фимиздаги табиат миллионлаб йиллар давомида юзага келган 
ҳамда ўзининг мураккаб қонунларига риоя қилган ҳолда яшайди. 
Ана шу табиат билан инсон ўртасида мураккаб мувозанат мавжуд.
Ўзбекистон Республикамиз азалдан ўз табиатининг гўзалли- 
i и билан оламга машҳур бўлган ва бу ҳудудда қаднмдан чорвачи- 
лик. деҳқончилик, суториш иншоотлари қуриш, балиқчилик. 
ипакчилик, пахтачилик ва асаларичилик ривожланган.
Аждодларимиз ўзлари яшаган масканни босқинчилардан ҳи- 
моя 
қилганлар, унинг табиатини асраб-авайлаганлар. доим авлод- 
;iapra озод ва обод Ватанни қолдириш учун ҳаракат қнлганлар. У- 
лар ўзларини табиатнинг фарзандларп дсб билгаплар Бу аллома- 
ларпмиз 
Махмуд Қошғарий, Беруний, Хоразмий, Фаробий, 
Жайхуний, Абу Али ибн Сино, Бобур асарларпда яққол кўчга 
ташланади.
«Экология» тушунчаси илк бор 1866 ймлла нстеъмолга кири- 
гидган бўлсада. боболаримиз бу тушунчини инча плгари англаб. 
уни 
ўз турмуш ва фаолиятларининг моҳиятш а аилантирган чди 
лар: сувга ахлат ташламаслик, фарзанд тукилганда ниҳол ўтказнш.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

хазон ёқмаслик ўша даврдаги кенг тарқалган удумларимиз ҳисоб- 
ланади.
Алломаларимиз табиатдаги мавжуд мувозанатни бузмаслик- 
ка катга эътибор берганларки, бугунга келиб бундай қараш эко- 
логия тушунчасининг асосига айланди. Табиатни асраб-авайлаш, 
мамлакатни гўзал боғга айлантириш буюк бобомиз Амир Темур 
замонида айниқса катга эътибор касб этади. Соҳибқироннинг та- 
биатни беҳад қадрлаши, экологик вазиятни эътиборга олиши, ху- 
сусан, ўз салтанати пойтахти Самарқанд шаҳрини яна ҳам кўка- 
ламзорлаштириш учун жуда кўп боғлар барпо этганлиги эътибор- 
ни тортади. Соҳибқирон бобомиз табиат инсон ҳаётида катта ўр- 
ин тутишини яхши билган, табиий мувозанатни сақлаш лозимли- 
ги таъкидлаб келган.
Замонавий экология нуқтаи назаридан қараганда табиатни 
асраш ишида ботаника боғи, қўриқхоналар жуда муҳим урин 
тутади.
Табиат - бу тирик организмдир; у ҳар бир бузилган ери учун 
инсондан шафқатсиз равишда ўч олиши мумкин.
Ҳозирда атроф-муҳитни сақлаш, соғломлаштириш энг дол- 
зарб муаммолардан биридир. Дунсииш барча минтақалприла пи- 
рик саноат марказлари, транспорт воситалари атроф-муҳитни н<|) 
лослантираётгани. катта-катта ўрмонларнинг кесилиб тугатиласт- 
гани, денгиз ва океанлар заҳарланаётгани, ҳайвонот ва ўсимлик- 
лар оламидаги турларнинг тоборя камайиб бораёггани спр омас.
Сайёрамизда ҳар йили ташқп муҳитга 70 млн. м3 захарли гпз. 
50 млн. тонна метан, 13 млн. тоннага яқин азот қуюндисн чиқар- 
илмоқца; океанларга 10 млн. тонна нефть ва нефгь маҳсулотлари 
сув ҳавзаларига 32 км ’ пфлос саноат сувлари қуйилмоқда. i I млн. 
гектар ўрмон кесплмоқца иа ёниб кетмоқда.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Орол ва Оролбўйидаги экологик танглик келтираётган мод- 
дий ва маънавий зарар бутун инсониятни ташвишлантирмоқца. 
Тожикистоннинг Сурхондарё билан қўшни шаҳри Турсунзодадаги 
алюминий заводи Сурхондарёнинг шу жойга яқин халқлари ҳаёти 
ва саломатлигига ҳамда табиатга хавф солмоқда.
Экологик аҳволни соғломлаштириш, атроф-муҳитни муҳо- 
фаза қилиш иқгисодий, ижтимоий-сиёсий ва бошқа омилларга 
боғлиқ. Улар орасида экологик таълим ва тарбиянинг аҳамияти 
каттадир. Ёшларда экологик онгни шаклантиришда қадимий 
миллий тарбиявий воситалардан фойдаланиш зарур.
Республикамиз Конституциясининг 55-моддасига биноан, 
«Ер, ер ости бойликлари,