O ’. M. Asqarova, M. A. Abdullaeva, M. Boltaeva andragogika

Majburlash turlari
Qat’iy
To’qima
Qat’iy
Real
Moslashuvc 
han To’qima
Moslash 
uvchan Real
Rejalarni umumlashtirish va maqsadlarni muhokama qilinishi
Seminar ishtirokchilaming umidlari va maqsadlariga muvofiq tarzda 
o ’tishi uchun ulaming qiziqishlarini aniqlash zarur. Seminar ishtirokchilariga 
ulaming umidlari (ular seminardan kutayotgan natija) to’g’risida savol berib, 
o’zimizga kerak axborotni olishimiz, shu bilan birga, seminarda faol ishtirok 
etishga qiziqtirish, natijalarning muvaffaqiyati uchun o’z mas’uliyatlarini 
anglashlariga yordam berishimiz mumkin.
Seminaming 
bu 
beshinchi 
ishtirokchilariga 
boshqa 
kishilaming 
muammolari, vaziyatlari, ichki dunyosi va pozistiyalariga moslashishga yordam 
beradi.
Posterior
Bu - m a’lum metodlaming eng soddasi. Seminar boshlanishidan oldin 
moderator devorga 2-3 ta plakat poster iladi, unda kishi o’z umidini ifoda 
etadigan jum laning boshlanishi yozilgan bo’ladi. Masalan: "Men seminar ... 
bo’ladi deb umid qilaman". "Men seminardan ... olib ketishni istardim". "Men 
...ni kutyapman", "Agar xafsalam pir bo’ladi" va hokazo.
Ishtirokchilarga seminar boshlanishidan oldin yoki seminaming boshida 
maxsus ajratilgan vaqtda (odatda, tanishuvdan keyin) plakatlar yoniga kelib, 
jumlalami tugatish taklif qilinadi. Shundan keyin moderator albatta qisqacha 
umumlashtirishi va tushunarsiz holatlar bo’lmasligi uchun kerakli o’rinlami 
aniqlashtirishi lozim. Seminar yakunida moderator ishti-rokchilaming e’tiborini 
yana shu varaqlarga qaratadi va ularni birgalikda taxlil qilish davomida amalga 
oshgan umidlami aloxida ajratib, amalga oshmaganlarining sababini, kelgusida 
barcha umidlar ruyobga chiqishi uchun nimalar qilish lozimligini muhokama 
qiladilar.
71

---

Umidlar daraxti
Bu metod chiroyliroq rang-barang, biroq ko’p vaqt 
va oldindan 
tayyorgarlikni talab qiladi. Moderator kartochkalar (rangli bo’lsa, yahshirok) 
tayyorlaydi (ular olma ko’rinishida bo’lishi mumkin). Katta guruhni 3-4 ta 
kichik guruhga ajratib, ishtirokchilardan o’z umidlarini kichik guruhlar ichida 
belgilashni so’raydi. Kichik guruhdagi umidlar sonini 5-7 tagacha chegaralagan 
m a’qul. Ishtirokchilar muhokama bilan band bo’lgunlaricha, moderator vatman 
qog’ozga shartli olma daraxtining rasmini chizadi. Keyin guruhlar olma- 
kartochkalarini taqdim etadilar, moderator esa ulami daraxtga “iladi”.
Seminar yakunida olmalarni terib olishni va ba’zilarining daraxtda qolib 
ketishining sababini muhokama qilishni so’raladi.
Umidlar varag’i
Bu 
metod 
vaqt qizig’ida, 
seminar 
boshida 
ishtirokchilar 
faol 
ishlamaydigan yoki muhokamada qatnashmaydigan kirish qismi bo’lganda 
samaralidir. 
Moderator davra bo’ylab quyida keltirilgan jadval tasvirlangan 
bitta yoki ikkita (davraning ikki tomoniga) qog’oz yuboradi. Ishtirokchilardan 
galma-gal jadvalga o’z fikr-mulohazalarini yozish so’raladi. Agar ulaming 
fikrlari jadvalda aks etgan fikrlarga mos kelsa, shu joyga belgi (+) qo’yishlari 
mumkin. Seminar yakunida moderator xuddi shu varaqlarni yana davra bo’ylab 
yuboradi va ishtirokchilardan amalga oshgan xohish-istaklarni o’chirishni 
so’raydi. Bunday ishni kichik guruhlarda ham bajarish mumkin.