|
Bolalarning nutqini o’stirish fanining asosiy nazariy matni
8-mavzu: «O„zbekiston Respublikasida maktabgacha yoshdagi bolalarda
nutqni rivojlantirishning dolzarb muammolari» mavzusida pedagogik
kengashni tayyorlash va o„tkazish
Reja:
1. O„zbekiston Respublikasida maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqni
rivojlantirish
2. «O„zbekiston Respublikasida maktabgacha yoshdagi bolalarda nutqni
rivojlantirishning dolzarb muammolari» mavzusida pedagogik
kengashni tayyorlash
Tayanch tushuncha va iboralar: maktabgacha ta‘lim, ta‘lim, tarbiya, nutqni
rivojlantirish, barkamol shaxs,vatan taraqqiyoti.
Har bir mamlakatning taraqqiyoti, istiqboli, farovonligi, ma‘naviy yuksalishi,
jahonning eng rivojlangan davlatlar qatorídan o‗rin olishi - bilimli, yuqori
intellektual salohiyatli, qalbiga va ongiga ezgu fazilatlami mujassamlagan
voshlarga bog‘liq hisoblanib. har jihatdan yetuk va barkamol, Vatan taqdiri uchun
sidqi dildan xizmat qiladigan, fidoyi, iymonli avlodni voyaga yetkazish, o‗qitishni
sifatli va mazmun jihatdan yuqori pog‘onalarga olib chiqish avvalo o‗qituvchi va
tarbiyachi murabbivlar zimmasiga sharafli va ayni paytda mas'uliyatli vazifani
yuklaydi. O‗zbekiston Respublikasi huquqív demokratik jamiyat qurish yo‗lidan
borar ckan, o‗z fuqarolarming. ayniqsa, yangi jamiyat barpo etishga bel
bog‘lagan, o‗sib kelayotgan yosh avlodning barkamol boiib voyaga yetishiga alo
hiela etibor qaratmoqda. Barkamol shaxs tarbivasini tashkil etish barcha davrlarda
ham ijtimoiy jamiyatning muhim talabi va asosiy maqsadi boiib kelgan. Tabiiyki
hozirgi taiim islohotlari sharoitida ham barkamol avlod tarbiyasi haqida gapirar
ekanlar: «Vatanimizning kelajagi, xalqimizning ertangi kuni, mamlakatimizning
jahon hamjamiyatidagi obro‗-e'tibori avvlambor farzandlarimizning unib, o‗sib,
ulg‘ayib, qanday inson bolib hayotga kirib borishga bog‘liqdir.»' - deb alohida
ta‘kidlaganlar. Hozirgi paytda yuz berayotgan globallashuv jarayoni va jamiyatni
isloh etish sharoitida yangicha fikrlovchi shaxslami tarbiyalash taiim tizimida
ham jiddiy o'zgarishlar kirítishni talab etadi. Dunyo davlatlari orasida O'zbekiston
Respublikasida birinchilardan boiib umumbashariy tavsifga ega mazkur
muammoni hal etishga doir konseptual-nazariv asoslar varatildí va tizimli
ravishda amaliyotga ladbiq etib borilmoqda. Mazkur ezgu maqsadni hayotda o‗z
isbotini topishda O‘zbekiston Respublikasining «Ta‘lim to‗g ‘risida»gi Qonun va
«Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» huquqiy asos boiib xizmat qilmoqda. «Taiim
to'g'risida»gi Qonunda belgilab berilganidek, maktabgacha taiim bola shaxsini
sogiom va yetuk maktabda o‗qishga tayyorgarlik darajasini shakllantirish
maqsadida tashkil etiladi. Ushbu ta‘lim bolaning 6-7 yoshga toiguniga qadar
oilada maktabgacha taiim muassasalari va mulk shaklidan qat‘iy na/.ar, taiim
muassasalarida olib boriladi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 0 ‗zbekiston
Respublikasining «Talim to‗g‘risida»gi qonunining qoidalariga muvofiq, milliy
tajribaning tahlili va taiim tizimidagi, jahon miqyosidagi yutuqlar asosida
tayyorlangan heðida yuksak umumiy va kasb-hunar madanivatiga, ijodiy va
ijtimoiy faollikka, ijtimoiy-siyosiv hayotda mustaqil ravishda moijalni to‗g‘ri ola
Bolalarning nutqini o’stirish fanining asosiy nazariy matni
bilish mahoratiga ega boigan, ¡stiqbol vazifalarini ilgari surish va hal etishga
qodir kadrlaming yangi avlodini
shakllantirishga yo'naltirilgandir. O‘zbekiston Respublikasi ta'lim tizimining
birinchi - maktabgacha ta‘lim rivojming zarconaviy bosqichí qator o‗zgarishlar
bilan tavsiflanadi: maktabgacha ta‘lim ochiq turdagi ta‘lim muassasasi sifatida
shakllandi; maktabgacha ta‘lim muassasalarining eng muhim funksiyasi
bolalaming hayotiy faoliyatini muhofaza qilish va salomatligini mustahkamlash;
tarbivalanuvchilarni maktab ta‘limiga muvufnqqiyatli tayvorlash va boshqalar.
Shuningdek, bugungi kunda Respublikamizda xilma-xil (yasli, bolalar bog'chasi,
bolalar bog‘chasi-boshlang‘ich maktab, davlatga qarashli va xususiy) turdagi
maktabgacha ta‘lim muassasalari ham mavjud.
Mustaqillik yillarída respublikada milliy ta‘lim va tarbiya tizimi davlat
siyosatining asosiy ustuvor yo‗nalishí darajasiga ko'tarildi. O‗zbekiston
Rcspublikasining birinchi Prezidcnti Islom Karimovning bevosita rahbarligida
ishlab chiqilgan va jahon hamjamivati tomonidan keng e‘tirof etilgan Kadrlar
tayvorlash milliy dasturining muvaffaqiyatli joriy etilkhi natijasida mamlakatda
noyob uzluksiz ta‘lim tizimi barpo etildi.
Maktabgacha ta‘lim sohasi mazkur tizúnning ilk bo‗g‗ini hisoblanadi va butun
ta‘lim-tarbiya tizimining asosiy maqsadi boigan - barkamol avlodni tarbivalashga
erishishda muhim ahamiyat kasb etadi. Keyingi villarda maktabgacha ta‘lim
muassasalarining faoliyat samaradorligini oshirish va moddiy-texnika bazasini
mustahkamlashga yo‗naltirilgan qator tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. Birgina
O‘tgan yillar davomida 459 ta maktabgacha ta‘lim muassasalari mukammal
ta‘mirlandi va zamonaviy talablarga mos ravishda jihozlandi. Shu bilan birga,
bugungi kunda maktabgacha ta'lim muassasalarining ta‘lim dasturlart va o‗quv-
tarbiyaviy rejalariga qoyilgan davlat talablarini takomillashtinsh dolzarb
masalaligicha qolmoqda. Aksariyat maktabgacha ta‘lim muassasalarining
moddiy-texnika bazasi zamon talablariga javob bermaydi. Bolalarni maktabgacha
ta‘limga qamrab olish ko‗rsatkichi hamon pastligicha qolmoqda. Mavjud
muammolarni amaliy bartaraf etish maqsadida O‗zbekiston Respublikasi
Prezidentining ;20I7-2021-yillarda maktabgacha ta‘lim tizimini vanada
takomillashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi qarori qabul qilindi. Dastur
asosida keng ko‗lamlí kompleks tadbirlami amalga oshirish ko‗zda tutilgan:
O‗zbekiston Respublikasining «Maktabgacha taiim konsepsiyasi»da ko‗rsatib
olilganidek, maktabgacha taiim bu ko‗p tomonlamali, maqsadga yo‗naltirilgan,
bolani taiimning keyingi bosqichi - maktab taiimiga tayyorlovchi, jismoniy,
ruhiy, individual va yoshga doir rivojlanishini tarminlovchi taiim va tarbiya
jarayonidir.
«Maktabgacha taiim Konsepsiyasi»da maktabgacha taiim masalasi alohida
yoritib o‗tilgan O‗zbekiston Respublikasi Konstitutsivasi, O‗zbekiston
Rcspublikasining «Ta‘lim to‗g‘risida»gi Qoniuii, Kadrlar tayvorlash Milliy
dasturi va boshqa me‘yoriv-huquqiy hujjatlar asosida ishlab ch jilgan boiib. Unda
Shuningdek, Konscpsiyada maktabgacha taiimning asosiy ikkita - didaktik va
metodik modellarining mohiyati ham chuqur va yetarlicha yoritib berilgan. Har
Bolalarning nutqini o’stirish fanining asosiy nazariy matni
ikkala model ham shaxsga yo‗naltirilgan taiim texnologiyalari nuqtai nazaridan
asoslab berilgan bolib, ularning asosiy tamoyillari, talim vositalari, bosqichlari
hamda pedagog va bolalarning harakati turlari aniq ko‗rsatib berilgan,bilim
olishga intilish. ma‘rifatli boiish o‗zbek xalqi, millatining ruhiyatida ustuvor o‗rin
tutuvchi omil sanaladi Ma‘rifatlilik - faqatgina bilim va malakaga ega boiish
emas, ayni chuqur ma'naviy axloq hamdir. Bilimli, komil inson qiyofasida ana
shunday xislallarga ega shaxslar namoyon boiadi. Bolalaming ma'naviy jihatdan
baiknmol boiishini rivojlantirib borish yosh avlod tarbiyasida umumhalq ishidir.
Malumki, vatan bcshikdan boshlangani kabi, taiim-tarbiya ham beshikdanoq,
hattoki, bola tug‘ilmasidanoq berila boshlanishi kelajakdagi ijobiy natijalarga
sabab boladi.
Mamlakatimiz yoshlariga erta taiim-tarbiya berish mas‘uliyatini hozirda
yurtimizda faoliyat yuritayotgan maktabgacha ta‘lim muassasalari o‗z zimmasiga
oigan. Maktabgacha taiim muassasalarida bilimlami berish shakli mashg'ulotdir.
Mashg‘ulotlar jaravonida bolaning nutqi rivojlaníb, undagi grammatik va
fonematik qirralari sayqallanib, til boyligi oshib borish bilan bir qatorda undagi
psixologik va intellektual jihatlari rivojlanib boradi.
Maktabgacha taiim muassasalarida 5 ta metodika boyicha bolalarga ta‘lim tarbiya
saboqlari berib boriladi. Bulardan eng asosiysi «Nutq o‗stirish mashg‘ulotlari»
desak mubolag‘a bo‗lmaydi. Chunki, nutq o‗stirish nafaqat bolaning so‗z
boyligini oshirish, nainki uning muloqot qobiliyatini rivojlantiradi, balki undagi
bilish jarayonlarining, shu jumladan bolaning tafakkurini o‗stirishda ham muhim
vosita bo‘lib hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
