Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni

Tayanch  tushunchalar  va  iboralar:  monologik  va  diologik  nutq,  Nutq  tarkibiy 
qismlari, so‘zlashish madaniyati, suhbat metodi, tinglovchi, va so‘zlovchi. 
 
                 Bolalar  bog'chasiga  borishgach,  bolaning  atrofi  o'zgaradi  va  u  bilan  nutq  shakli 
o'zgaradi.  3  yoshdan  boshlab  chaqaloq  har  doim  o'ziga  yaqin  odamlarga  yaqinlashadi,  keyin 
barcha xabarlar katta  yoshlilarga bo'lgan talablariga binoan quriladi.  Nutqning dialogiy shakli 
mavjud:  kattalar  savollar  berishadi  va  bolaning  javoblari.  Keyinchalik  chaqaloq  biror  narsa 
haqida  gapirishni  istaydi,  yurishdan  keyin  his-tuyg'ularini  etkazadi,  nafaqat  yaqinlar,  balki 
tinglovchilar ham bo'lishi mumkin. Shunday qilib, monolog shaklida so'z boshlanadi. 
Barcha  nutqlar  bog'liq.  Biroq,  ulanishning  rivojlanish  shakllari  o'zgarib  bormoqda.  Bolaning 
taqdim  etgan  nutqi  -  bu  uning  o'z  mazmuniga  qarab  tushunadigan  narsaga  aylanishini 
tushuntirishdir. 
Nutqni ikki qismga bo'lish mumkin: vaziyat va kontekstual. O'z fikrini ifodalash yoki vaziyatni 
tasvirlab berish uchun, tinglovchining suhbat haqida nimani anglatishi uchun monolog yaratishi 
kerak.  Dastlab,  bolalar  muayyan  harakatlar  aniqlanmasdan  vaziyatni  tasvirlay  olmaydilar. 
Voyaga  yetgan  kishining  hikoyani  tinglashi,  suhbatni  vaziyatni  bilmasligini  tushunish  qiyin. 
Shunday  qilib,  dastlabki  o'quvchilarning  konstruktiv  so'zlashuv  nutqi  birinchi  navbatda 
shakllanadi.  Bunday  holda,  kontekst  komponentining  mavjudligini  butunlay  chiqarib  tashlash 
mumkin emas, chunki nutqning bunday daqiqalari har doim bir-biri bilan bog'liqdir.