Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni



Download 3,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet149/230
Sana02.01.2022
Hajmi3,34 Mb.
#79165
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   230
Bog'liq
bolalarning nutqini ostirish

Rasmga  qarab  hikoya qilish  illustratsiyali  materiallar tarkibiga kiradi.  Tarbiyachi  rasmlar  
y  ordam  ida    bolalarning    tevarak-atrof  to‘g‘risidagi    tasavvurlarini    kcngaytiradi,  
tafakkurlarini    rivojlantiradi,    xotirani    mustahkamlaydi    va    nutqni  boyitadi.    Slumingdek, 
ko‗rish    imkoniyati    bo'lmagan    narsa    va    hodisaiar  bilan    tanishtiradi,  ular  to  ‗g‗risidagi  
bilinilarini    aniqlaydi    va  to‘ldiradi,    yuqori    axloqiy  sifatlarni    (mehnatga  qiziqish,    ona  
tabiatga  muhabbat,  o‘z  o'rtoqlariga  sadoqat  va  hokazolar)  shakllantirishga  yordam  beradi. 
Bolalarni    hikoya    qilishga    o‗rgatish    uchun    narsa-buyumlarni  tasvirlovchi    prcdmetli  
rasmlardan,  sujetli  rasmlardan,  reproduksiyalardan,  peyzaj  va  naturmort,  etud  rasmlardan  
foydalaniladi.  M.M.Konina    bolalarni    rasmlarga    qarab    hikoya    qilishga  o‗rgatishning  
quyidagi  mashg‗ulot  turlarini  ajratib  ko'rsatadi:  
1)  narsa-buyumlarni  tasvirlovchi  rasmlar bo‗yicha tasviriy  hikoya tuzish;   
2)  voqeaband  rasmlar  bo‗yicha  tasviriy  hikoya  tuzish; 
3)  voqeaband  rasmlar  asosida  mazmunli  hikoya  tuzish;  
4)  voqealar ketma-ket  keladigan  rasmlar to‗plami  asosida  hikoya  tuzish; 
5)  peyzajli  (manzarali),  naturmort  rasmlar  bo‗yicha  tasviriy hikoya  tuzish. 
      Tarbiyachi  hikoya  qilish  uchun  rasm  tanlashda  quyidagi talablarga  amal  qilishi  kerak:  
a)    voqealar  oddiy  bo‘lish  i,    bolaning  yoshiga  qarab    voqeaning    murakkablashib  borish  
tamoyiliga  amal qilishi;  b)  mazmuni  jihatidan  bolalarning  yoshiga  va  nutqining rivojlanish  
darajasiga    mos    bo‘lishi;    d)  bolaning    xayolini,  tafakkurini,    estetik    his-tuyg‗ularini,  
kuzatuvchanligini,  nutqini rivojlantirishga   yordam  berishi;  e)  rasmda  tasvirlangan  narsa-
buyumning    ko'rinishi    yoki    voqeaning  biror-bir  qismida    haqiqatni  buzib    tasvirlash    hollari  
bo'lmasligi. 
Turli  yosh  guruhlarida  rasmga  qarab  hikoya  tuzishga o‘rgatish  uslubiyoti 
Kichik  guruh.  Bu  guruhda  rasmga  qarab  hikoya  qilishga o'rgatishga  tayyorgarlik  
bosqichi  amalga  oshiriladi.  Bu  guruh bolalari  hali  o‗z fikrlarini  bir-biriga bog‘lab  bayon  
eta  olmaydilar. Ularning  nutqi  dialog ko‗rinishiga ega boladi.  Bu yoshdagi  bolalar rasmdagi  
narsa-buyumlarning    nomini,    ularning    ayrim    sifatlarini  va    harakatlarini  aytib  berish  
bilangina    kifoyalanadilar,    bu    bolalarda  idrokning    yaxshi    rivojlanmaganligi,    so‗z  
to‘plamining  kamligi,  
gaplarni  to‘g‗ri  tuza  olish  malakasining  shakllanmaganligi  bilan bog‘liqdir.  
            Rasm  bo'yicha  ishlashda tarbiyachining asosiy vazifasi quyidagilar:  1)  rasmni  ko'rib  
chiqishga,    undagi    eng    muhim  narsani    seza    olishga    o‗rgatish;    2)    rasmda    tasvirlangan  
narsa-  buyumlarning    nomlarini    aytishdan    sekin-astalik    bilan    bog‘langan  nutq    ustida  


Bolalarning nutqini o’stirish  fanining asosiy nazariy matni 
 
(savollarga    javob    berish    va    uncha    katta    bo‘lmagan  hikoyalar    tuzish)    mashq    qilishga  
o'tish. 
      Bolalarni    rasmlar    bilan    tanishtirish    mashg‗uloti    turli    xilda    olib  borilishi    mumkin.  
Mashg'ulot  asosan  ikki  qismdan  iborat  boladi: 
1.  Savollar  yordamida  rasmni  ko‗rib  chiqish. 
2.  Tarbiyachining  namuna-hikoyasi  bilan  yakunlash. 
         Mashg‘ulot  uncha  katta  bo'lmagan  kirish  suhbati  bilan boshlanishi  mumkin.  Uning  
maqsadi    rasmda    tasvirlanganlar  to‗g‗risida    bolalarning    tasavvurini    aniqlashdan  va  
emotsional  kayfiyatni    vujudga    keltirishdan    iboratdir.    Tarbiyachining  savollari 
mashg‘ulotdagi    asosiy    metodik    usullardan    biri    hisoblanadi,    Shuning    uchun    savollarni  
oldindan  puxta  o'ylab  olish  muhimdir. Bolalarga  beriladigan  savollar  tushunarli  bo‘lishi  
va    unga    javob  berishda    qiyinchilik    tug'dirmasligi    kerak.  Kichik  yoshdagi    bolalar    rasm  
asosida  ikki-uch  so‗zdan  iborat  bo‘lgan gaplar yordamida hikoya qilib berishga o'rganadilar.  
Rasmni ko‗zdan  kechirish  bolalar  nutqining  to‗g‗ri  va  aniq  rivojlanishiga yordam  beradi.  
Tarbiyachi,  rasmda  tasvirlangan  narsa-buyumlarni va  voqealarni  to‗g‘ri  aytishlarini  nazorat  
qilib  borishi  kerak.  
Tarbiyachi    o‗z    nutq    namunasi,    savollari,    ko'rsatmalari    bilan  bolalarga    rasmda  
tasvirlangan    narsa-buyumlarning    sifat    va  belgilarini    aniq    belgilovchi    so‘zlarni    tanlay  
olishlarida    yordam  beradi.  Kichik    guruhlarda    dastlabki    rasmlar    alohida    narsa-buyumlar 
(o‗yinchoqlar    yoki    tanish    uy    jihozlari),    uy    hayvoniari,    bolalar  hayotidan    olingan  
murakkab bo‘lmagan  voqealar tasviridan  iborat bo‗ladi.  Mashg'ulotdan  so‘ng  rasm  guruh  
xonasida    bir    necha  kunga    qoldiriladi.    Bolalar  yana  bir  marta    rasmni    ko‗zdan    kechirib 
chiqadilar.    Ilgari    ko‗rmagan    narsalarini    ko‗radilar,    bir-birlariga  fikrlarini    aytishadi.  
Tarbiyachi    bunday    ko‗zdan    kechirishlarga  rahbarlik  qiladi,    ya‘ni    ularning  aytayotgan  
fikrlarini  aniqlashtiradi, qo'llab-quvvatlaydi,  rag'batlantiradi. 
           O‘rta    guruh.    Bu    guruh    bolalarining    nutqi    takomillashadi,  fikrlashi    faollashadi,  
uncha    katta    bo‘lmagan    hikoya    tuza    oladilar.  Dastlab    bolalar    tarbiyachining    savollari  
yordamida    hikoya  qilib    beradilar.    Bu  bolalarning  jamoa  bo‘lib  tuzgan  yoki    tarbiyachi  va  
bitta    bolaning    hamkorlikda    tuzgan    hikoyasi    bo‗lishi    mumkin.  Mashg‗ulot    oxirida 
tarbiyachi    bolalarning  barcha    aytgan    fikrlarini  umumlashtirib,    o‘zi    to‗liq    hikoya    qilib  
beradi.  So‘ngra    bolalar    tarbiyachining    namuna-hikoyasini    takrorlaydilar.    Bu    guruhda  
tarbiyachining  namuna  hikoyasi  bolalarning undan  nusxa  olishlari  uchun  beriladi.  „Xuddi  
mendek  hikoya qilib  bering",  „Yasha,  mening  hikoyamni  eslab  qolibsan―, - deb  tarbiyachi  
bolalarni  rag‗batlantiradi,  ya'ni  ushbu  guruhda bolalardan  mavzudan chetga chiqib ketmaslik 
talab  etiladi.    Namuna  híkoya    ma‘lum    bir    talablarga    javob    berishi    kerak.  O‗rta  guruh  
bolalarini    narsa-buyumlarni  tasvirlovchi    va  voqeali  rasmlar    bo'yicha    tasviriy    hikoya  
tuzishga    o'rgatish    mumkin.  Tarbiyachi    bolalarni    o‗z    hikoyasida    lug‗atidagi    so‘zlardan, 
sifatdoshlardan,    aniqlovchidan,    holdan    va    boshqalardan    keng  foydalanishga    o‗rgatishi  
kerak.    Bolalar    rasmlar    bo'yicha    tasviriy  hikoya    tuzishga    (bir    yoki    bir    qancha    narsa-
buyumlarning    yoki  obyektlarning    sifatlari,    xususiyatlari,    harakterlari    to‗g‘risidagi  hikoya)  
o'rganib  olganlaridan    so'ng  voqeaband    suratlar    bo‗yicha  voqeaband    hikoyalar    tuzishga  
o‘rgatiladi.  Bolalar  tarbiyachi yordamida  tasviriy  harakterga ega bo‗lgan  bog‘langan  hikoya 
tuzadilar.  Bu  sckin-astalik    bilan    bolalarni    mustaqil    ravishda  voqeaband    hikoyalar  
tuzishlariga  yordam  bcradi. 



Download 3,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   230




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish