Nutq mashqlarini muloqot asosida tashkil qilish. Minbar va jamoada nutq sõzlashning usul va

o‘zlar (o‘yinchoqlar, 
hayvonlar, sabzavotlar, mebellar va h.) va antonimlar (qarama-qarshi 
ma'noli so‘zlar) bilan to‘ldiriladi.Bola ko‘rgazmali vaziyatga qaramasdan 
so‘zlardan foydalanishni o‘rganadi. Buyumlar va hodisalar, ularning 
munosabati va aloqalari 
to‘g‘risida ko‘p sonli savollar beradi. Fe'llarning 

---

faollashuvi katta ahamiyat kasb etadi. Fe'llardan foydalanish nutqqa sur'at 
baxsh etadi, bayoniy tusdagi qisqa matnlarning tug‘ilishi uchun sintaktik 
asos yaratadi.Nutqning grammatik qatorini shakllantir
ish lug‘atni 
rivojlantirish bilan uzviy bog‘liqdir. Bola har bir yangi so‘zni o‘zlashtirar 
ekan, uni to‘g‘ri o‘zgartirishni, gapdagi boshqa so‘zlarga moslashtirishni, 
ular o‘rtasida so‘z yasovchi qo‘shimchalar o‘rnatishni o‘rganadi (o‘rdak
-
o‘rdakcha, qant
-qanddon). Oddiy gap tuzilmasi takomillashadi, turli 
toifadagi murakkab gaplar, bevosita va bilvosita nutqlar gaplar faol 
qo‘llaniladi. Bolalarni tilni tadqiq qilishning o‘ziga xos bolalar usulidan 
(tovushlar, qofiyalar, so‘z ijodkorligi o‘yinlari) foydalan
gan holda 
o‘rganadilar. So‘z bilan o‘ziga xos tarzda sinov o‘tkazish, tovush bilan 
o‘ynash, so‘z shakllarini «ushlab ko‘rish» bolalar tomonidan yasalgan, 
kattalar lug‘atida mavjud bo‘lmagan so‘zlar va shakllar sonining keskin 
oshishiga olib keladi. Bu qonuniy jarayon butun nutq rivojining borishi 
uchun o‘ta foydalidir.
 
Nutqiy rivojlanishda individual farqlar doirasi keng. Ilk rivojlanish 
bosqichida bolalar kattalar bilan muloqotda tashabbuskor bo‘lib, ko‘p 
savollar beradilar (nima uchun, nega), tanish ertaklarni jon deb aytib