Nurmuhamedova T. U., Xolmonov Sh. Q

4-laboratoriya ishi
Kombinatsion turli raqamli qurilmalar (jamlagich) summatorlarni tadqiq etish.
Ishning maqsadi
Ikkilik sanoq tizimidagi ikkita bir razryadli sonlarni jamlovchi qurilmaning mantiqiy sxemasini o‘rganish.
Qisqacha ma’lumot
Yarim qo‘shuvchi deb, asosiy arifmetik jarayonlarni, ya’ni ikkilik kodlardagi sonlar yig‘indisini jamlovchi vazifasini bajaruvchi kombinatsion mantiqiy qurilmaga aytiladi.
Birinchi navbatda misol tariqasida sodda jarayonni ko‘ramiz – birrazryadli ikkilik sonlarni jamlash: 0+0=0, 1+0=1, 1+0=1, 1+1=10. Bu misolda oxirgi ikkilik sistemasi ikki razryadli kodda keltirilgan. Bundagi “1” ko‘chiruvchi (aqlda saqlanadi) deyiladi. Ikkita bir razryadli sonlarning yig‘indisi rostlik jadvalida keltirilgan.
4.1. jadvalda yarimqo‘shuvchi kombinatsiyalarining rostlik jadvali keltirilgan.
Jadval 4.1.

Qo‘shiluvchilar			Natija
X	U	Summa S		Ko‘chirma C
0	0	0		0
0	1	1		0
1	0	1		0
1	1	0		1

Jadvaldan ko‘rinib turibdiki S-ISTISNO YOKI, S-kon’yusiya amallari vujudga keltiradi:

4.1-rasm. Yarimqo‘shuvchi qurilma sxemasi
Ushbu yarim qo‘shuvchi sxemani amalga oshirish uchun 4.1-rasmda ko‘rsatilgandek 2ta EMAS ME, 3ta 2HAM ME va 1ta 2YOKI-EMAS ME talab etiladi. 4.2-rasmda yarimqo‘shuvchi uchun ISTISNO YOKI asosida qurilgan mantiqiy sxema ko‘rsatilgan.

4.2-rasm. Yarim qo‘shuvchi mantiqiy sxemasi.
Yarim qo‘shuvchi kombinatsion qurilmani tadqiq etish uchun TTMK555IM6 mikrosxemadan foydalaniladi. Quyida ushbu mikrosxemaning sokolevkasi keltirilgan (4.3-rasm).

4.3-rasm. Yarimqo‘shuvchi TTMK555IM6 mikrosxemaning sokolevkasi

4.4-rasm.Yarimqo‘shuvchi TTMK555IM6 mikrosxema asosidagi mantiqiy sxema.
«0»= 0 – 0,4 V
«1» = 3,6 – 4,0 V