Нукус 2015 Қорақалпоғистон республикаси халқ таълими вазирлиги к. Убайдуллаев номидаги Республика педагог

Нукус 2015
__
19
Республикамизда болалар суициди бўйича олиб борилган педагогик 
тадқиқотлар шуни кўрсатдики, педагоглар, ота-оналар ва бошқа мута-
хассислар суицидиал хулқ–атвор шакллари ҳақида етарли маълумотга 
эга эмас. Ўз вақтидаги психологик ёрдам, ўсмирларни ҳаётнинг ҳар 
қандай вазиятларига астойдил психологик тайёргарлик бундай ноҳуш 
ҳолатларнинг олдини олган бўлар эди. Таълим тизимидаги суицид 
муаммосининг олдини олишнинг ечими кадрлар масаласига боғлиқ, 
биринчи галда мактаб психологи, ўқитувчи ва тарбиячини тайёрлаш 
лозим. Педагогика, психология, медицинага доир қўшимча тайёргар-
ликлар суицидиал ҳатти – ҳаракатга эга ўқувчининг муаммосининг ол-
дини олиш ва коррекция қилиш моҳирлик билан ечишга ёрдам беради.

---

__
Таълим муассасаларида суициднинг психопрофилактик чора-тадбирларини ташкил этиш
20
П
сихология, педагогикага оид адабиётларда ўсмирларнинг 11-12 
дан 15-16 ёшдаги бўлган даври жинсий етилиши, фаол жисмоний 
ўсиш, шахс сифатида шаклланиш даври деб сифатланади. Айни шу 
даврда инсонларнинг феъли, ижтимоий ўзаро муносабатлари шакл-
ланиб, одамларга атроф воқеаликка бўлган муносабатлари ҳам яққол 
кўзга ташлана бошлайди. Айтиш жоизки, айнан шу ёшдан бошлаб, 
ўз-ўзини англаш, болалик ҳис – туйғуларини катталар дунёқарашига 
ўзгариши, шахсни ички «мени» ва уни англаш даври бошланади. 
Ўсмирлик ёши – унинг дунёқараши, эътиқоди, нуқтаи назари, принци-
плари, ўзлигини англаши, баҳолаши ва ҳоказолар шаклланадиган давр 
саналади. Кичик мактаб ёшидаги бола катталарнинг кўрсатмалари ёки 
ўзининг тасодифий, ихтиёрсиз орзу-истаклари билан ҳаракат қилса, 
ўсмир ўз фаолиятини муайян принцип, эътиқод ва шахсий нуқтаи на-
зари асосида ташкил қила бошлайди.
Ўсмир шахснинг таркиб топишида ахлоқ, ўзига хос онг алоҳида аҳа-
мият касб этади. Бунда ўқувчиларнинг ахлоқий тушунчаларни ўз-
лаштириши ва уларни турмушга татбиқ этиши муҳим роль ўйнайди. 
Умуминсоний хислатларни шакллантириш жараёнида ўқувчидаги 
ишонч ҳақида, нуқтаи назарнинг қарама – қаршиликларга дуч келиши 
кузатилади. Ўсмирлар кўп ҳолларда нафақат жисмоний ривожла-
нишдан, балки бир қанча ижтимоий шахслараро муносабатларда 
ҳам безовталик, ноқулайликларни бошдан кечирадилар. Ижтимоий 
турмушни кузатиш, ундаги инсон учун зарур кўникмаларни эгаллаш 
унга катталар хулқ-атворини таҳлил қилиш имкониятини яратади. На-
тижада фавқулотда ҳолатларда катта ёшдаги одамларнинг тутган йўли 
ва услубини баҳолаш каби ҳаётий кўникмаси таркиб топа бошлайди. 
Олимлар томонидан психологик-педагогик ёш даврларини таҳлил 
қилиш, уларнинг ҳар бир бола, ўсмир ва ўспирин ҳаётини чуқур ўрга-
нишлари муҳим ўрин тутади.