Ноябрь 2020 7-қисм

Kalit so‘zlar: ta’lim tizimi, mustaqil ta’lim, mustaqil ish, o‘qituvchi mahorati, o‘quvchi 
izlanuvchanligi. 
Ta’lim sohasida bo‘layotgan har bir o‘zgarish jamiyatimiz ravnaqiga ijobiy ta’sir qilishiga 
shubha yo‘q. Mamlakatning intellektual salohiyatini oshirish, davlat ta’lim standarti talablariga 
javob bera oladigan, yetuk, raqobatbardosh kadrlar tayyorlashda muhim omil hisoblanadi. 
Davlat ta’lim standarti talabiga binoan bilimlarni mustaqil ravishda izlanib o‘rganish vazifasi 
hozirgi kunda eng dolzarb muommolardan biridir. Shu sababli fanlarning nazariy asoslarini 
amaliy ko‘nikma darajasida o‘zlashtirib olishda mustaqil ta’limning roli beqiyosdir. Qaysi 
sohada bo‘lmasin bilimlarni mustaqil ravishda egallashga intilish – o‘quvchi faoliyatining 
ta’lim muassasasidagi eng ajralib turadigan xususiyati, mustaqil o‘qib, bilim orttirish asosi 
hisoblanadi. Ta’limning barcha bosqichlarida mustaqil bilim olish, nazorat qilish mustaqil ta’lim 
olishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Mustaqil bilim olishda avvalo, o‘quvchilarda 
mustaqil ishlashga, erkin, ijodiy faoliyat yuritishga va eng asosiysi mustaqil fikrlashga ehtiyojni 
shakllantirish lozim. 
barchamizga ma’lumki, mustaqil ishlarni tashkil qilish jarayoni o‘quvchilarning mustaqil 
bilim olish ko‘nikma va malakalarini egallash, ularning ilmiy dunyoqarashi, ma’naviy-axloqiy 
fazilatlarni, ijodiy izlanishlarini rivojlantirish maqsadiga yo‘g‘rilgan o‘qituvchi va o‘quvchilarning 
o‘zaro hamkorlik birligi sanaladi. 
Mustaqil ishlarni tashkil qilish jarayoni ustoz va bilim oluvchi o‘rtasida o‘zaro tarkib toptirish 
uchun, avvalo o‘sha jarayonni insonparvarlashtirish, do‘stona muhitni yaratishni taqazo etadi. 
Mustaqil ishlarni tashkil qilish jarayonida o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasida hamkorlikni vujudga 
keltirish, do‘stona muhitni yaratish muammosini muvaffaqiyatli hal etish fan o‘qituvchilarining 
egallagan bilim, ko‘nikma, malaka va shaxsiy fazilatlarini egallaganlik darajasiga bog‘liq bo‘ladi. 
Har qanday fan sohasida o‘quvchilar mustaqil ishning ikki turini bajaradilar:
- sinf xonasi;
- sinfdan tashqari.
Sinfdan mustaqil dars mashg‘ulotlarda o‘qituvchining bevosita rahbarligi ostida va 
uning topshirig‘iga binoan olib boriladi. bunday holda o‘quvchilar o‘qituvchiga zarur o‘quv 
adabiyotlari, didaktik materiallar, shu jumladan o‘quv qo‘llanmalari va uslubiy ishlanmalar bilan 
ta’minlanadilar.
Sinfdan tashqari mustaqil ish o‘quvchi tomonidan o‘qituvchining ko‘rsatmasi bilan, lekin 
uning bevosita ishtirokisiz amalga oshiriladi.
Sinfdan tashqari mustaqil ish uchun vazifalar turlari quyidagicha bo‘lishi mumkin.
- bilimlarni o‘zlashtirish uchun: matnni o‘qish (darslik, uslubiy adabiyotlar); matnni rejalashtirish; 
matn tuzilishini grafik tasvirlash, grafik ishlarni bajarish, grafik ishlarni bajarish ketma-ketligini 

---

10