Ноябрь 2020 18-қисм

Ноябрь 2020 18-қисм
Тошкент
TURLI QON GURUHLARIDAGI ODAMLAR ERITROSITLARINING METOBOLIK 
VA FUNSIONAL HOLATI
Azizova Noila Mirali qizi
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti 
Tibbiy va biologic kimyo,tibbiy biologiya 
umumiy genetika kafedrasi asistenti
[e-mail]:[phone]
Annatatsiya
. Aholining sog’lig’i har qanday davlat uchun katta qiziqish uyg’otadi. Bu 
hozirgi paytda aniq namoyish etilmoqda - koronavirus pandemiyasi ushbu muammoning to’liq 
ahamiyatini ochib berdi. Shu munosabat bilan somatik va yuqumli kasalliklar profilaktikasi, 
prenozalogik diagnostikasining yangi, samarali usullarini izlash amaliy tibbiy yordam uchun 
katta qiziqish uyg’otmoqda shu maqsadda kasalliklarni qon guruhlariga bog’liqligini o’rganishni 
maqsad qilindi.
Kalit so’zlar:
glikoproteid , ABO tizm, Eritrosit, metabalizm, Rh- factor, antigen agglutinin, 
aglutinogen, antikor.
Mavzuning dolzarbligi 
Hozirgi vaqtda genomika va proteomika kabi ilmlar asosida kelajak 
tibbiyotining asosi - shaxsiylashtirilgan tibbiyotda shakllanmoqda. Ma’lumki, har bir inson 
va genomning o’ziga xosligi bir xil omil ta’siriga javoban insoniyat jamiyatidagi fiziologik 
reaksiyalarning xilma-xilligini belgilaydi. Bu klinik kasallik polimorfizmining asosidir. 
Diagnostikaning sifati va davolanishning yetarliligi ko’p jihatdan diagnostik tadqiqotlar davomida 
olingan ma’lumotlarning ma’lum tarkibiga bog’liq (V.V. Menshikov, 2011). Shu bilan birga, 
norma va patologiya chegaralari ko’pincha juda o’zboshimchalik bilan bo’lishini hisobga olish 
kerak. Shuning uchun qonning hujayra tarkibidagi individual tebranishlarni, klinik laboratoriya 
diagnostikasida ishlatiladigan metabolizmning har xil turlari ko’rsatkichlarini o’rganish juda 
muhimdir, bu to’g’ri klinik qarorlar qabul qilishga imkon beradi. Qurilish , energiya, metabolik 
va gomeostazni tartibga solishda muhim rol o’ynaydigan qon barcha to’qimalar bilan aloqa 
qiladi, shuning uchun uning xususiyatlari patologik sharoitda o’zgaradi. Qonning korpuskulyar 
elementlari organizmning antigen tuzilmalarini tashuvchisi bo’lib, ularda glikoproteidlar mavjud 
bo’lib, ular guruhga mansubligini aniqlaydi va biologik tur sifatida inson hayotida muhim rol 
o’ynaydi [S.I. Donskov, V.A. Morokov, 2011). Ular nafaqat qon guruhlarining markerlari, balki 
turli xil biologik funksiyalarni bajaradilar: retseptorlari (ximokinlar, ekzogen ligandlar, parazitlar, 
mikroblar uchun), transport (akvaporinlar, glyukoza, nukleozidlar, karbamid va boshqalar), 
strukturaviy (GPA, GPC), regulyativ (yopishqoq molekulalar, fermentlar), komplementni 
faollashtirish (CD35, CD55, CD59 va boshqalar), trofik, o’tkazuvchan fermentlar, gormonlar va 
plazma oqsillari (DJ Anstee, 1990).
Adabiyotda sog’lom odamlarda turli xil qon guruhlarining hujayra va kimyoviy tarkibi 
to’g’risidagi ma’lumotlar mavjud (F.N. Gilmiyarova va boshq., 2012). Shu bilan birga, 
eritrotsitlarning holati, ularning zararli omillarga chidamliligi va turli xil qon guruhlari 
eritrotsitlaridagi metabolizm o’rganilmagan bo’lib qolmoqda.
AB0 qon guruhi tizimi bir asr oldin Karl Landshtayner tomonidan kashf etilgan va odamlar 
tomonidan kashf etilgan 35 dan ortiq qon guruhlaridan birinchisi bo’ldi (G. Daniels, M.E. Reid, 
2010). Bugungi kunga qadar ma’lumki, AB0 qon guruhlarining antigenik determinantlari nafaqat 
eritrotsitlarda, balki epiteliy hujayralarida, qon tomir endoteliysida, sezgir neyronlarda va 
trombotsitlarda ham namoyon bo’ladi [X. Xu va boshq., 2018). Bundan tashqari, ushbu antigenler 
og’iz, lakrimal va seminal suyuqliklarda, shuningdek ona sutida eriydigan glikoproteinlar 
sifatida topildi (M. Franchini, G.M. Liumbruno, 2013). Bularning barchasi gistio-eritrotsitlar 
guruhi (gisto-qon guruhi) atamasini AB0 tizimiga nisbatan ishlatishni qonuniy holga keltiradi 
(M. Franchini, C. Bonfanti, 2015). Ayni paytda yuqumli va yuqumsiz kasalliklar va AB0 
tizimining antigenlari ekspressioni o’rtasidagi munosabatlarning mavjudligi jiddiy muhokama 
qilinmoqda (L. Cooling, 2015) va AB0 tizimining uzoq umr ko’rish va sog’lom qarishdagi 
o’rni o’rganilmoqda (IA Selezneva va boshq, 2017; ME Brecher, SN Hay , 2011; A. Degarege 
va boshq., 2018; S. Akin, K. Altundag, 2018). AB0 tizimining antigenlari nafaqat ma’lum bir 
shaxsning xususiyatlarini aks ettiradi, balki uning yashash muhitiga va organizmning gomeostazini 

---

90