Ноябрь 2020 10-қисм

Ноябрь 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘IcH SINF O‘QUVcHILARINI MA’NAVIY-AXLOQIY RUHDA 
TARBIYALASH- pEDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA.
Axunjanova Sayyoraxon Azimovna
Farg‘ona shahar 11-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi Telefon raqami: 99 514 42 68
Ismoilova Ra’noxon Gafurovna
Farg‘ona shahar 11-umumiy o‘rta ta’lim maktabi
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi Telefon raqami: 90 562 36 12
Annotatsiya. 
o‘quvchilar ma’naviyatini shakllantirish o‘z navbatida, pedagoglarning o‘zlarini 
ham ma’nan yetuk bo‘lishlarini, ma’naviy-axloqiy tarbiya nazariyasini hamda maktab ta’lim-
tarbiya jarayonida ma’naviy-axloqiy tarbiyani amalga oshirish metodikasini chuqur o‘zlashtirib 
olishlarini taqozo etadi. 
Kalit so‘zlar. 
ma’naviy-axloqiy, tarbiya, mehnatsevar, odobli, millat, fazoviy bilim, 
vatanparvar , ijtimoiy salomatlik
ma’naviyat tarbiyasi tushunchasining keng qamrovliligini ta’kidlab, professor z.ismoilova 
shunday yozadi: «ma’naviy-axloqiy barkamol inson ota-onasi,aqlli – mustaqil fikr yurita oladigan 
erkin shaxsni shakllantirish odobli – millatimiz to‘plagan barcha fazilatlarga ega bo‘lgan shaxs 
mehnatsevar – mehnat kishining ehtiyojiga aylanganlik holati Bilimli – dunyoviy, diniy va 
fazoviy bilimlarni chuqur egallab, ularni hayotda qo‘llay olish darajasi sog‘lom – jismoniy, 
ruhiy va ijtimoiy salomatlik milliy g‘ururga ega – ajdodlarimizning moddiy va ma’naviy 
merosini egallab, ular bilan faxrlanuvchi va ularni boyitishga hissa qo‘shuvchi vatanparvar – 
vatani uchun, xalqi uchun fidokorona mehnat qiluvchi va zarur bo‘lsa ular uchun jonini fido 
qiluvchi Baynalmilal – boshqa millatlarni o‘zining millati qatorida hurmat qiluvchi insonparvar 
– inson zotiga faqat yaxshiliklar qilishni o‘ylovchi (javonmardlik tariqati)Jasorat – har bir ishga 
qo‘rqmasdan kirishib oxiriga yetkazuvchi (Temuriylar tarbiyasi bilan uyg‘unlashgan) farzandlari, 
qarindoshlari, xullas butun oila a’zolari, qo‘ni-qo‘shnilari, mahallako‘yi, hamqishloqlari va butun 
mamlakat xalqi farovonligi haqida qayg‘uradi;tevarak atrofni o‘rab olgan insonlar unga kerak 
bo‘lgani sari, o‘zi ham ularga kerakli kishi bo‘lishga intiladi; odob-axloqi, fe’l-atvori yoqimli 
bo‘lishini insoniy burch deb hisoblaydi; ota-bobolarimizdan meros bo‘lib qolgan madaniy 
merosni qadrlaydi; milliy qadriyatlarni e’zozlaydi va ularga sodiq bo‘lib qoladi; vatanparvarlik, 
xalqparvarlik, insonparvarlik tuyg‘ulari barqaror bo‘ladi; o‘zaro muomala-munosabatda o‘rnak 
bo‘lishga moyil bo‘ladi; birovning og‘irini yengil qilishni odat qiladi; umumxalq ma’qullagan 
konstitusiyani hurmat qiladi va unga sadoqat namunalarini amalda ko‘rsatadi; vatanni himoya 
qilish, boshqacha aytganda harbiy vatanparvarlik tuyg‘ulari bilan yashaydi; diyonat va adolat, 
mehrshavqat va ezgulikni himoya qiladi, va’daga vafodor bo‘lishni o‘ziga kasb qilib oladi» 
ma’lumki, sobiq sovet tarbiya nazariyasida tarbiya jarayonini o‘zini tashkil etish, o‘tkazish 
muhim hisoblanib, uning natijasi e’tibordan chetda qolardi, ya’ni butun tarbiyaviy ishning 
natijasi deyarli nazorat qilinmasdi, o‘lchanmasdi. chunki mazkur tarbiya nazariyasida «Tarbiya 
maqsadi» masalasiga kam e’tibor berilib, u odatda noaniq ifodalanardi hamda unga erishish 
darajasi subyektiv hisoblanardi.
o‘quvchilar ma’naviyatini shakllantirish o‘z navbatida, pedagoglarning o‘zlarini ham ma’nan 
yetuk bo‘lishlarini, ma’naviy-axloqiy tarbiya nazariyasini hamda maktab ta’lim-tarbiya jarayonida 
ma’naviy-axloqiy tarbiyani amalga oshirish metodikasini chuqur o‘zlashtirib olishlarini taqozo 
etadi.
o‘quvchi shaxsi ma’naviyatini shakllantiruvchi omillarni tahlil qilib, r.safarova ona tili 
omiliga alohida o‘rin bergan. muallifning ta’kidlashicha, o‘z ona tilini yaxshi bilmaydigan yoshlar 
xalqimizning kiyinish madaniyati, urfodatlari, qadriyatlari, tarixi, turmush-tarziga bepisandlik 
bilan mensimasdan qarar ekanlar. ularda o‘zga, ya’ni o‘zgalar tilini yaxshi bilgan millat ruhiyatiga 
yaqinlik, shu millatning madaniyatiga urf-odatlariga intilish, o‘zi mansub bo‘lgan millat ruhiyatidan 
esa uzoqlashish vujudga kelar ekan. shu boisdan muallif oilada, maktab ta’limi jarayonida 
o‘quvchilarga ona tili boyliklarini har tomonlama chuqur o‘rgatishni, maktab ona tili ta’lim 
mazmuniga tilning amaliy o‘rgatish bo‘yicha yo‘nalishni kuchaytirishni, o‘quvchilarni alisher 
navoiy, Bobur, mahmud koshg‘ariy kabi mumtoz adabiyotimiz namoyondalarining asarlari tilini 

---

63