Ноябрь 2020 10-қисм

BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MISOLLAR YECHISH ALGORITMINI O‘RGATISH 
METODIKASI
Abduraxmonova Zuldiya Tursunovna 
Sirdaryo viloyati Yangiyer shahar 
1-umumta’lim maktabining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi 
Telefon: [phone] 
Anotatsiya:
ushbu maqolada boshlang‘ich sinf matematika darslarida misollar yechish 
algoritmi uni o‘rgatish metodikasining nazariy jihatlari va amaliy jihatlari yo‘nalishlari misollarda 
ko‘rsatib o‘tilgan.
Kalit so‘zlar: 
matematika. misol, masala, algoritm. 
Algoritm
– berilgan natijaga erishish uchun qilinishi kerak boʻlgan aniq koʻrsatmalar ketma-
ketligi. 
Algoritm
keng maʼnoda faqat kompyuterga oid atama boʻlmay, balki unda berilgan 
koʻrsatmalarni bajara oluvchi har qanday narsaga oiddir.
Algoritm
, algorifm–maʼlum bir turga oid masalalarni yechishda ishlatiladigan amallarning 
muayyan tartibda bajarilishi haqidagi aniq qoida (dastur).
Kibernetika va matematikaning asosiy tushunchalaridan biri. O‘rta asrlarda sanoqning o‘nli 
tizimi bo‘yicha to‘rt arifmetik amal bajariladigan qoidani Algoritm deb atashgan. ”Bu qoidalarni 
matematikaga 9-asrda al-xorazmiy kiritgan.
Har kuni bir necha martadan bajaradigan bu ishimiz ham algoritmga misol bo‘la oladi. 
Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtiriladigan muhim matematik amallar 
qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish amallari hisoblanadi. Bu amallar o‘zlashtirilganidan 
so‘ng, ularni mustahkamganligi odatda ko‘p sondagi bir xil ko‘rinishdagi misollarni yechish 
orqali tekshiriladi. O‘quvchilarga algoritmlarni o‘rgatishning umumiy qonuniyatlarini ochishdan 
iborat boladi. Algoritmlashtirilishi mumkin bolgan ma’lum amaliy faoliyatni o‘q itish tamoyilga 
ko‘ra ushbu bosqichlarga bolinadi: o‘qituvchi algoritmni ishlab chiqadi; o‘qituvchi algoritmning 
mazmuni bilan o‘quvchilarni tanishtiradi; o‘quvchilar mazkur algoritmdan ko‘p marta foydalanib, 
uni o‘zlashtiradilar. Matematika dasturlarini tahlili shuni ko‘rsatadiki, boshlang‘ich maktabning 
algoritmik masalalaning sinflarga nisbatan vazifasi turlichadir. Masalan, og‘zaki va yozma 
hisoblash algoritmlarini o‘quvchilar tomanidan o‘zlashtirishlari zarur. Bu narsa “katta”, “kichik”, 
“teng” munosabatlarini o‘rgatish algoritmlariga ham xosdir. Tenglamalani yechish, geometrik 
shakllarni yasash, ulushlar va kasrlar ustida amallar bajarish usullarini o‘rganish esa yuqori 
sinflarda davom ettiriladi. Boshlang‘ch sinflar o‘quvchilari tenglamalani yechish bilan arifmetik 
amallarning komponentlari va natijalari orasidagi bog‘lanishi, geometrik shakllarni yasash bilan 
geometrik shakllarning ta’rifi va tavsifni, ularning ba’zi xossalarini, sonning kasrini va ulushini 
topish bilan ulush va kasr tushunchalari ma’nosini o‘zlashtiradilar. Shunday qilib, boshlang‘ich 
sinflarda bu amaliy uquvlarning shakllanishi birdan -bir maqsad emas. Shu sababli o‘quvchilarga 
tegishli algoritmlarni o‘qitishda o‘qituvchi yetarlicha ehtiyotkor bolishi lozim. O‘quvchilarni 
algoritmlar bilan tanishtirishda ikki xil metodik yondoshuv bo‘lishi mumkin: 
1. Ilgari o‘rganilgan elementar ishlarni ma’lum ketma-ketlikda, tizimda bajarish mutlaqo 
yangi masalani hal etish imkonini berishi o‘quvchilarga aniq misollarda ko‘rsatiladi. O‘quvchilar 
o‘qituvchi rahbarligida mazkur algoritmni qayta amalga oshiradilar. Bu tajriba sxema shaklida 
umumlashtiriladi va u yo individual kartochkalarda, yoki maxsus jadvalda qayd etiladi. Bu 
sxemadan foydalanayoganda, o‘quvchilar dastlabki vaqtlarda har bir elementar ishning nomini, 

---

10