Normatov matematikatarixi

Tekshirishsavollari:

1. 
   Matematika o’`qituvchilari uchun matematika tarixini bilishning ahamiyati va o’`rni nimadan iborat?
   

1. 
   Matematikatarixifaninibilishfannimantiqanvatarixanrivojlantirishning asosiy faktlarini va qonuniyatlarini to’`g’ri bili shva talqin qilish imkonini beradi.
   
2. 
   Ilmiydunyoqarashnishakllantiradi.
   

V.Asosiyfaktlarnivaqoeueiyatlarnibilishnitaqozoetadi. o’. Olimlarning o’`rnini aniqlashga yordam beradi.

D.Darsniqiziqarlio’`tishgayordamberadi.

2. 
   Matematikatarixinirivojlanishdavrlarinechta?
   
   1. 
      3ta
      
   2. 
      4ta
      

V. 5 ta o’.6ta

D. yo’`q

3. 
   Unlisanoqsistemasidastlabqaerdapaydobo’`lgan?
   
   1. 
      Misrda
      
   2. 
      Bobilda
      

V.Ќindistonda o’. Xitoyda

D. Evropada

4. 
   O’nli sanoq sistemasining dunyobo’`ylabtarqalishidaqaysiolimningxizmat- lari katta?
   
   1. 
      Al-Xorazmiy
      
   2. 
      Al-Beruniy
      

V. Al-Farg’oniy o’.UmarXayyom

D.Ibn sino

5. 
   O’nlikasrlarningkashfiyotchisiKim?
   
   1. 
      Al-Xorazmiy
      
   2. 
      Kardano
      

V.Ulug’bek

o’.JamshidKoshiy

D. Forobiy

6. 
   Astrologiyafaniningasoschilarikimlar?
   
   1. 
      Xitoyliklar
      
   2. 
      Yaponlar
      

V.Bobilliklar o’. Misrliklar

D. Evropaliklar

85

7. 
   Matematikaningfansifatidashakllanishiqaerdanboshlandi?
   
   1. 
      Rim
      
   2. 
      o’retsiya
      

V.Misr

o’.Ќindiston

D.Rossiya

8. 
   Deduktivfankontseptsiyasiningmuallifinitoping.
   
   1. 
      Evklid
      
   2. 
      Demokrit
      

V.Aristotelь o’.Ptolemey

D. Evdoks

9. 
   Evklidning«Negizlar»asarinechtakitobdaniborat?
   
   1. 
      10ta
      
   2. 
      13ta
      

V.12ta o’.11ta

D.14ta

10. 
    Evklidning«Negizlar»asaridanechtaaksiomavapostulatlarbor?
    

1. 
   4va5ta
   
2. 
   5va5
   

V. 5 va 4 o’.4va6

D. 6va4

11. 
    Miqdorlarningtengligivatengsizligihaqidagiaksiomalarsistemasiningmuallifi kim?
    

1. 
   Evdoks
   
2. 
   Arximed
   

V. Evklid o’.o’eron

D.Ptolemey

12. 
    o’eronningberilgan?
    

1. 
   «Sferika»
   
2. 
   «Metrika»
   

V. «Arifmetika»

^S formulasiningisbotiqaysiasarda

o’.«To’`plamlar»

D.«Boshlang’ichlar»

13. 
    Yunon matematikasidagi asosiy muammolar qaysi bandda to’`liqko’`rsatilgan?
    

1. 
   Kubniikkilantirish
   
2. 
   Burchaknitengikkigabo’`lish
   

86

V.Doiranikvadratlash o’. A va B

D.A,B,V

14. 
    «Konuskesimlari»kitobiningmuallifikim7
    

1. 
   Apolloniy
   
2. 
   Arximed
   

V. o’aliley o’.Diofant

D.Arxit

15. 
    Matematikadadastlabkisimvolikaningboshlovchisikim?
    

1. 
   Diofant
   
2. 
   Evklid
   

V.Aristotelь o’. Arximed

D. o’ippokrat

16. 
    Kvadrattenglamaniechishalgoritminikiritganolimkim?
    

1. 
   Al-Xorazmiy
   
2. 
   Al-Beruniy
   

V.IbnSino o’. Koshiy

D.AbulVafo

17. 
    Al-Xorazmiyningtavalludtopganyili? A. 873
    

B.783

V. 773

o’.883

D.870

18. 
    1)«Ќisobal-hind»;2)«Suratularz»;3)»Kitobal-komil»asarlardanqaysilari Al-Xorazmiy qalamiga mansub?
    

A.1;3

B.2;3

V. 3 o’.1;2

D.hechbiri

19. 
    O’nlikasrlarnikashfetganxalq?
    

1. 
   Xitoy
   
2. 
   Ќindiston
   

V. Misr o’.Bobil

D. Frantsiya

20. 
    Sekansvakosekanschiziqlarinibirinchimartao’`rganganolimnitoping.
    

1. 
   Xorazmiy
   

87

2. 
   Koshiy
   

V. Ulug’bek o’.AbulVafo

D. Karxiy.

21. 
    «Tibqonunlarikitobi»,«Bilimkitobi»asarlariningmuallifinitoping.
    

1. 
   Ulug’bek
   
2. 
   Ko’`xiy
   

V.IbnSino o’.Beruniy

D.Tusiy

22. 
    AbuRayxonBeruniytavalludtopganyilinitoping. A. 973
    

B.983

V. 873

o’.883

D.993

23. 
    Beruniyning1030yildayozganmashhurasariniko’`rsating.
    

1. 
   «Qadimgixalqlardanqolganyodgorliklar»
   
2. 
   «o’eodeziya»
   

V. «Ќindiston»

o’.«Minerologiya»

D.«Fikriysekstantibayonihaqida»

24. 
    «o’eodeziya»va«Ќindiston»asarlariningmuallifikim?
    

1. 
   Al-Xorazmiy
   
2. 
   Al-Beruniy
   

V.IbnSino o’. Ko’`xiy

D. Karxiy

25. 
    UmarXayyomtavalludtopganyilniko’`rsating. A. 1048
    

B.948

V.1045

o’.1050

D.1024

26. 
    «ZijiMalikshox»va«Mushkulotal-hisob»asarlariningmuallifinitoping.
    

1. 
   Al-Beruniy
   
2. 
   UmarXayyom
   

V.AbulVafo o’. Ulug’bek

D.Koshiy

27. 
    Umar Xayyom 1-, 2-, 3- darajali tenglamalarni nechta klassifikatsiyaga ajra- tib o’`rgangan?
    

88

1. 
   18
   
2. 
   24
   

V. 16 o’.20

D.22

28. 
    UmarXayyomkonuskesimlarnazariyasinibayonetganasarinitoping.
    

1. 
   «ZijiMalikshox»
   
2. 
   «Al-jabrva-l-muqobalamasalalariningisbotihaqida»
   

V.«Mushkulotal-hisob»

o’.«Evklidkitobiningkirishqismidagiqiyinchiliklarigasharx»

D.«o’eodeziya»

29. 
    N.I.Lobachevskiy(1792-1856)geometriyasiningyaratilishitarixiEvklidning qaysi postulatini isbotlashga urinishlar natijasi hisoblanadi?
    

1. 
   IIpostulat
   
2. 
   IIIpostulat
   

V.IVpostulat o’.Vpostulat

D.AvaB

30. 
    Tusiyning «To’`la to’`rtburchaklar haqida risola» asari nimagabag’ishlangan?
    

1. 
   Arifmetika
   
2. 
   Algebra
   

V.o’eometriya

o’.Trigonometriya

D. Fizika

31. 
    QaysibandaTusiyningasarlarito’`g’riko’`rsatilgan?
    
    1. 
       «AxloqiNosiriy»,«ZijiElxoniy»,«TahririUqlidus»,«To’`lato’`rtburchaklar haqida risola»
       
    2. 
       «AxloqiNosiriy»,«ZijiElxoniy»,«ZijiMalikshoh»
       

V. «Tahriri Uqlidus», «Ziji Elxoniy», «Ќindiston» o’.«ZijiElxoniy»,«TahririUqlidus»,«o’eodeziya»

D.«To’`lato’`rtburchaklarhaqidarisola»,«o’eodeziya»

32. 
    Tusiyningfalsafiyasariniko’`rsating.
    

1. 
   «AxloqiNosiriy»
   
2. 
   «ZijiElxoniy»
   

V.«TahririUqlidus» o’.«ZijiMalikshoh»

D.«Ќindiston»

33. 
    «Arifmetikakaliti»asariningmuallifikim?
    
    1. 
       Ulug’bek
       
    2. 
       Koshiy
       

V.Karxiy
89

o’.Tusiy

D.UmarXayyom

34. 
    Koshiyqaysiilmiymarkazdafaoliyatko’`rsatgan?
    

1. 
   Donishmandlaruyida
   
2. 
   Marog’arasadxonasida
   

V.Isfaxonrasadxonasida

o’.Samarqandilmiymarkazida

D.Mustaqilishlagan

35. 
    Ulug’bekningmashhurasariniko’`rsating.
    

1. 
   «Arifmetikakaliti»
   
2. 
   «Ќindiston»
   

V.«Ko’`ragoniyyangijadvali» o’. «Malikshoh jadvali»

D.«Elxonjadvali»

36. 
    Ulug’bekjadvalidanechtayulduzo’`rganilgan? A. 1000
    

B.1010

V.1018

o’.1020

D.1016

37. 
    Ulug’bekrasadxonasiqaysishahardajoylashgan? A.Toshkent
    

B.Samarqand

V.Farg’onao’. Buxoro

D. Xiva

38. 
    Ulug’bek rasadxonasida ishlagan allomalar qaysi bandda to’`g’riko’`rsatilgan?
    

1. 
   Ulug’bek,Koshiy,Rumiy,Birjoniy
   
2. 
   Ulug’bek,Koshiy,Beruniy,Chalabiy
   

V. Ulug’bek, Tusiy, Koshiy, Birjoniy o’.Ulug’bek,Tusiy,Koshiy,Chalabiy

D.Koshiy,Rumiy,Birjoniy,Tusiy

39. 
    ning17taraqaminibirinchihisoblaganolimnitoping.
    
    1. 
       Ulug’bek
       
    2. 
       Koshiy
       

V. Rumiy o’.Beruniy

D.Tusiy

40. 
    Ulug’bekrasadxonasiningersathidanbalandligiqancha?
    

1. 
   10m
   
2. 
   15m
   

90

V.20m o’.30m

D.33m

41. 
    Fibonachcho«Abjadkitobi»niqachonyozgan? A. 1200
    

B.1202

V. 1204

o’.1206

D.1208

42. 
    Birinchimarta3-darajalitenglamaniechishningumumiyyo’`linitopgan olim kim?
    

1. 
   Ferro
   
2. 
   Fiori
   

V.Tortalьyao’. Kordano

D. Ferrari

43. 
    3-darajalitenglamaniechishningumumiyusulinitopganolimkim?
    

1. 
   Ferro
   
2. 
   Fiori
   

V.Tartalьyao’. Kordano

D. Ferrari

44. 
    4-darajalitengdlamaniechishusulinitopganolimkim?
    

1. 
   Kordano
   
2. 
   Ferrari
   

V.Tartalьyao’. Abelь

D.Bombelli

45. 
    Kordano «Buyuk san’at yoki algebraning qoidalari» asarini qachon e’lon qil- gan?
    

1. 
   1535yilda
   
2. 
   1540yila
   

V. 1545 yilda o’.1550yilda

D.1555yilda

46. 
    5-darajalitenglamaniradikallardaechibbo’`lmasliginiisbotlaganolimkim?
    

1. 
   Bombelli
   
2. 
   Viet
   

V.Kordanoo’. o’alua

D. Abelь

48. 
    1591yilielonqilingan«Analitiksan’atgakirish»asarininmuallifikim?
    

91

1. 
   Bombelli
   
2. 
   Viet
   

V.Abelь

o’.Kordano

D. o’alua

48. 
    Logarifmlarningkashfiyotchisikim?
    

1. 
   Kepler
   
2. 
   Neper
   

V.Leybnits o’. Paskalь

D. Nьyuton

48. 
    B.Paskalьhisobmashinasiniqachonkashfqilgan?
    

1. 
   1640yilda
   
2. 
   1642yilda
   

V. 1644 yilda o’.1646yilda

D.1648yilda

48. 
    Keplertomonidanplanetalarharakatiningqonuniqachonochilgan?
    

1. 
   1600-1609yillarda
   
2. 
   1609-1619yillarda
   

V.1619-1629yillarda o’. 1609 yilda

D.1619yilda

48. 
    Nьyutonbutunolamtortishishqonuniniqachonkashfqilgan?
    

1. 
   1676yilda
   
2. 
   1680yilda
   

V. 1686 yilda o’.1690yilda

D.1696yilda

48. 
    «Londonqirollikjamiyati»qachontashkiltopgan?
    

1. 
   1660yilda
   
2. 
   1661yilda
   

V.1662yilda o’.1663yilda

D.1664yilda

48. 
    Parijakademiyasiqachontashkiltopgan?
    

1. 
   1660yilda
   
2. 
   1662yilda
   

V. 1664 yilda o’.1666yilda

D.1668yilda

48. 
    Peterburgakademiyasiqachontashkiltopgan?
    

92

1. 
   1720yilda
   
2. 
   1725yilda
   

V. 1730yilda o’.1735yilda

D.1740yilda

48. 
    Moskvauniversitetiqachontashkiltopgan?
    

1. 
   1750yilda
   
2. 
   1755yilda
   

V.1760yilda o’.1765yilda

D.1770yilda

48. 
    «Ehtimollarnazariyasi»ningasoschisikim?
    
    1. 
       Bernulli
       
    2. 
       Leybnits
       

V.Dekart o’.Ferma

D. Nьyuton

48. 
    ReneDekartningmatematikadatubburilishyasaganasariniayting.
    

1. 
   «Metodhaqidamulohazalar»
   
2. 
   «Yangimetod haqida»
   

V. «Koordinatalar metodi» o’.«Universalmatematika»

D.«Flyuksiyalarnazariyasi»

48. 
    Fermaning«Tekislikdagivafazodagigeometriko’`rinlarnazariyasigaki- rish» asarida matematikaning qaysi bo’`limiga asos solgan?
    

1. 
   Algebra
   
2. 
   Ehtimollarnazariyasi
   

V. Analitik geometriya o’.Proektivgeometriya

D.Limitlarnazariyasi

48. 
    Fazodaucho’`lchovlito’`g’riburchaklikoordinatalarsistemasinikiritgan olim kim?
    

1. 
   o’alua
   
2. 
   Dekart
   

V.Ferma o’. Klero

E. Leybnits

48. 
    Bernulli «Taxmin qilish san’ati» asarida matematikani qaysi bo’`limini rivoj- lantirgan?
    

1. 
   Ehtimolarnazariyasi
   
2. 
   Flyuksiyalarnazariyasi
   

V.Sonlarnazariyasi
93

o’.Cheksizkichiklarnazariyasi

D.To’`plamlarnazariyasi

48. 
    Nьyutonningflyuksiyalarnazariyasiningmazmuninima?
    

1. 
   Integralhisobi
   
2. 
   Differentsialhisobi
   

V.Cheksizkichiklarnihisoblash o’. Limitlarni hisoblash

D.Qatorlarnihisoblash

48. 
    Differentsialhisobiningasoschilarikimlar?
    

1. 
   Leybnits
   
2. 
   Nьyuton
   

V.Leybnits-Nьyuton o’. Vollis

D.Borrou

48. 
    Nьyutontavalludtopganyilnitoping. A. 1640
    

B.1641

V.1642

o’.1643

D.1644

48. 
    Eylerningengajoyibyutuqlaridanbirinimadaedi?
    

1. 
   Mexanikabilanbog’liq
   
2. 
   Algebrabilanbog’liq
   

V.Astronomiyavaosmonmexanikasibilanbog’liq o’. o’eometriya

D.A,o’

48. 
    Qavariq ko’`pyoqlikning uchlari(U), qirralari(Q) va yoqlari(Yo) sonini o’`zaro bog’lovchi formula(Eyler formulasi)ni ko’`rsating.
    

1. 
   U-Q-Yo=2
   
2. 
   U+Q+Yo=2
   

V. U+Q-Yo=2 o’.U-Q+Yo=2

D.–U-Q-Yo=2

48. 
    Eylerningbarchaasarlariningsoniqancha? A. 880
    

B.886

V. 890

o’.896

D.900

48. 
    Differentsialbelgisinikiritganolimkim?
    

1. 
   Nьyuton
   
2. 
   Leybnits
   

94

V.Lejandr o’. Klero

D. Lagranj

48. 
    Integralbelgisinikiritganolimkim?
    

1. 
   Nьyuton
   
2. 
   Leybnits
   

V. Eyler o’.Furьe

D. Laplas

48. 
    Noevklidgeometriyasiniasoschisikim?
    

1. 
   o’auss
   
2. 
   Lobachevskiy
   

V.o’ilьbert o’. Peano

D. Klero

48. 
    o’eometriyani aksiomatik metod asosiga qurish qachon va kim tomonidan boshlangan?
    

1. 
   1882yilPash
   
2. 
   1889yilPeano
   

V.1899yilPieri

o’.1899yilo’ilьbert

D.1871yilKantor

48. 
    Kim eradan 100 yil dan ham avvalroq er sharini (tasavvurda) parallel va me- ridianlar bilan o’`rab, kenglik va uzunlik – hozir yaxshi ma’lum geografik koor- dinatalarni kiritib, ularni sonlar bilan belgilab chiqishni taklif etadi?
    

1. 
   o’ipparx
   
2. 
   Leybnits
   

V. Peano o’.o’ilьbert

D. Kantor.

Javoblar:

1.A	13.D	25.A	37.B	49.B	61.A
2.B	14.A	26.o’	38.A	50.B	62.o’
3.V	15.A	27.B	39.B	51.B	63.V
4.A	16.A	28.B	40.D.	52.V	64.V
5.o’	17.B	29.B	41.B	53.V	65.V
6.V	18.o’	30.o’	42.A	54.o’	66.o’
7.B	19.B	31.A	43.o’	55.B	67.B

95

8.V	20.o’	32.A	44.B	56.B	68.V
9.B	21.V	33.B	45.V	57.o’	69.B
10.B	22.A	34.V	46.A	58.A	70.B
11.A	23.V	35.V	47.A	59.V	71.A
12.B	24.B	36.V	48.B	60.o’	72.A

96