Normallashtirish jarayoni

Ma'lumotni aniqlash operatorlari (Data Definition Language, DDL) iboralari:

• 
  CREATE ma'lumotlar bazasi obyekti yaratadi (ma'lumotlar bazasi, jadval, ko'rinish, foydalanuvchi va boshqalar).
  
• 
  ALTER obyektni o'zgartiradi
  
• 
  DROP obyektni olib tashlaydi
  

2. 
   Ma'lumotlar manipulyatsiyasi tili (Data Manipulation Language, DML) operatorlari
   

• 
  SELECT belgilangan shartlarga javob beradigan ma'lumotlarni tanlaydi
  
• 
  INSERT yangi ma'lumotlar qo'shadi
  
• 
  UPDATE mavjud ma'lumotlarni tahrirlaydi
  
• 
  DELETE ma'lumotlarni yo'q qiladi
  

3. 
   Ma'lumotni boshqarish tili (Data Control Language, DCL) operatorlari
   

• 
  GRANT foydalanuvchi yoki guruhga obyektda muayyan operatsiyalarni bajarishga ruxsat beradi
  
• 
  REVOKE avval berilgan ruxsatlarni bekor qiladi
  
• 
  DENY ruxsatdan ustun bo'lgan taqiqni belgilaydi
  

4. 
   O‘tkazmalarni boshqarish tili (Transaction Control Language, TCL)
   

• 
  COMMIT tranzaktsiyani qo'llaydi
  
• 
  ROLLBACK joriy operatsiya doirasida qilingan barcha o'zgarishlarni qaytaradi
  
• 
  SAVEPOINT tranzaktsiyani kichik qismlarga ajratadi
  

91. Ma'lumotni aniqlash operatorlari

Ma'lumotni aniqlash operatorlari (Data Definition Language, DDL) iboralari:

• 
  CREATE ma'lumotlar bazasi obyekti yaratadi (ma'lumotlar bazasi, jadval, ko'rinish, foydalanuvchi va boshqalar).
  
• 
  ALTER obyektni o'zgartiradi
  
• 
  DROP obyektni olib tashlaydi
  

92. Ma'lumotlar manipulyatsiyasi tili operatorlari

Ma'lumotlar manipulyatsiyasi tili (Data Manipulation Language, DML) operatorlari

• 
  SELECT belgilangan shartlarga javob beradigan ma'lumotlarni tanlaydi
  
• 
  INSERT yangi ma'lumotlar qo'shadi
  
• 
  UPDATE mavjud ma'lumotlarni tahrirlaydi
  
• 
  DELETE ma'lumotlarni yo'q qiladi
  

93. Ma'lumotni boshqarish tili operatorlar

Ma'lumotni boshqarish tili (Data Control Language, DCL) operatorlari

• 
  GRANT foydalanuvchi yoki guruhga obyektda muayyan operatsiyalarni bajarishga ruxsat beradi
  
• 
  REVOKE avval berilgan ruxsatlarni bekor qiladi
  
• 
  DENY ruxsatdan ustun bo'lgan taqiqni belgilaydi
  

94. Tranzaksiyalarni boshqarish tili operatorlari

O‘tkazmalarni boshqarish tili (Transaction Control Language, TCL)

• 
  COMMIT tranzaktsiyani qo'llaydi
  
• 
  ROLLBACK joriy operatsiya doirasida qilingan barcha o'zgarishlarni qaytaradi
  
• 
  SAVEPOINT tranzaktsiyani kichik qismlarga ajratadi
  

95. SQL opеratorlarini yozish

SQL dasturi - bu SQL ko'rsatmalarining oddiy chiziqli ketma-ketligi. O'zining sof shaklida SQL tilida ma'lumotlar bazasiga so'rovlarni bajarish tartibini (sikllar, tarmoqlar, o'tishlar) boshqarish uchun operatorlar mavjud emas.

SQL iboralari quyidagilar yordamida tuzilgan:

• 
  zahiralangan kalit so'zlar;
  
• 
  jadvallar va jadval ustunlarining identifikatorlari (nomlari);
  
• 
  ma'lumotlar bazasida ma'lumot qidirish mezonlarini shakllantirish va natijada olingan jadvallardagi yacheykalar qiymatlarini hisoblash uchun foydalaniladigan mantiqiy, arifmetik va satrli iboralar;
  
• 
  iboralarda ishlatiladigan operatsiyalar va funktsiyalarning identifikatorlari (nomlari).
  

Barcha kalit so'zlar, funksiya nomlari va, qoida tariqasida, jadval va ustun nomlari 7 bitli ASCII belgilar bilan ifodalangan (boshqacha aytganda, lotin harflarida).

SQL katta va kichik harflarni farq qilmaydi, masalan SELECT, Select, sELECT, select satrlari bir xil kalit so'zni ifodalaydi.

Jadvallar va ularning ustunlari nomlarini yaratish uchun harflar, raqamlar va _ (pastki chiziq) belgisidan foydalanishga ruxsat beriladi, lekin ismning birinchi belgisi harf bo'lishi kerak.

Kalit so'zlar va funktsiyalar nomlaridan jadval identifikatorlari va ustun nomlari sifatida foydalanish taqiqlanadi. Kalit so'zlar va funksiyalar nomlarining to'liq ro'yxatini (va u juda ko’p) ma'lum bir MBBT hujjatlarida topish mumkin.

Operator kalit so'z fe'ldan boshlanadi (masalan, CREATE - yaratish, UPDATE - yangilash, SELECT - tanlang va hokazo) va ; (nuqta-vergul) belgisi bilan tugaydi. Murojaat erkin formatda yozilgan va bir nechta satrlardan iborat bo'lishi mumkin. Operatordagi leksik birliklar uchun haqiqiy ajratuvchilar:

• 
  bir yoki bir nechta bo'shliqlar,
  
• 
  bir yoki bir nechta tab belgilar,
  
• 
  bir yoki bir nechta belgilar yangi qator.
  

96. SQLda bazaviy va foydalanuvchi ma’lumot tiplari

Ma'lumki, ma'lumotlar bazalari xuddi konteynerga o'xshaydi, uning asosiy maqsadi aloqalar ko'rinishida taqdim etilgan ma'lumotlarni saqlashdir.

Siz bilishingiz kerak, ularning tabiati va tuzilishiga qarab, munosabatlar quyidagilarga bo'linadi.

1) asosiy (bazaviy) munosabatlar;

2) virtual munosabatlar.

Bazaviy munosabatlar faqat mustaqil ma'lumotlarni o'z ichiga oladi va boshqa hech qanday ma'lumotlar bazasi bilan bog'lanish orqali ifodalanmaydi.

Tijorat ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlarida virtual munosabatlar tushunchasiga mos keladigan qarashlardan farqli o'laroq, asosiy munosabatlar odatda jadvallar deb ataladi. Ushbu kursda biz faqat asosiy aloqalarni, ular bilan ishlashning asosiy texnik va printsiplarini batafsil ko'rib chiqamiz.

97. SQLda ma'lumotlarning bazaviy turlari

Ma'lumotlar bazasi turlari - bu ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlarida dastlab o'rnatilgan har qanday ma'lumotlar turi, ya'ni ular odatdagidek mavjud (maxsus ma'lumotlar turidan farqli o'laroq, biz ularni bazaviy ma'lumot uzatgandan so'ng darhol tahlil qilamiz).

Haqiqiy asosiy ma'lumotlar turlarini ko'rib chiqishga kirishishdan oldin, qanday ma'lumotlarning umumiy turlarini sanab o'tamiz:

1) raqamli ma'lumotlar;

2) mantiqiy ma'lumotlar;

3) satrli ma'lumotlar;

4) sana va vaqtni belgilaydigan ma'lumotlar;

5) identifikatsiya ma'lumotlari.
98. SQLda raqamli va mantiqiy ma’lumot turlari

1. Raqamli ma'lumotlar turiga quyidagilar kiradi:

1) Integer. Ushbu kalit so'z odatda butun ma'lumot turini bildiradi;

2) haqiqiy ma'lumotlar turiga mos keladigan Real;

3) Decimal (n, m). Bu o'nlik ma'lumotlar turi. Bundan tashqari, tavsifda n - bu raqamning umumiy sonini aniqlaydigan raqam va m - o'nlik kasrdan keyin ularning qancha belgilari borligini ko'rsatuvchi raqam;

4) Pul ma'lumotlari turidagi ma'lumotlarni taqdim etish uchun maxsus kiritilgan Money yoki Currency.

2. Mantiqiy ma'lumotlar turida odatda bitta baza turi ajratiladi, bu Logical.

99. SQLda satrli ma’lumot turlari

Satrli ma'lumotlar turi to'rtta asosiy turga ega:

1) Bit (n). Bular uzunligi n bo'lgan fiksirlangan bitlar;

2) Varbit (n). Bular ham satrli bit, ammo uzunligi n bitdan oshmaydigan o’zgaruvchi;

3) Char (n). Bular doimiy uzunligi n bo'lgan belgilar qatorlari;

4) Varchar (n). Bular uzunligi n harfdan oshmaydigan o'zgaruvchan belgilar qatoridir.

100. SQLda sana va vaqt ma’lumot turlari

Sana va vaqt turi quyidagi asosiy ma'lumotlar turlarini o'z ichiga oladi:

1) Date – sana ma'lumotlar turi;

2) Time - kunning vaqtini aks ettiruvchi ma'lumotlar turi;

3) DateTime - bu sana va vaqtni ham aks ettiradigan ma'lumotlar turi.

101. SQLda foydalanuvchi ma'lumotlar turlari

Foydalanuvchi tomonidan belgilangan ma'lumotlar turi bazaning barcha turlaridan farq qiladi, chunki u dastlab ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimiga kiritilmagan, odatiy ma'lumotlar turi sifatida tavsiflanmagan. Ushbu turni o'zi uchun istalgan foydalanuvchi va ma'lumotlar bazasi dasturchisi o'zlarining talablari va talablariga muvofiq yaratishi mumkin.

Shunday qilib, foydalanuvchi tomonidan belgilanadigan ma'lumotlar turi ba'zi bazaviy turlarning pastki turidir, ya'ni haqiqiy qiymatlar to'plamida ba'zi cheklovlarga ega bo'lgan baza turi.

Psevdokodda, quyidagi standart operator yordamida maxsus turdagi ma'lumotlar yaratiladi: