Noorganik sintez fanidan amaliy mashg`ulot mavzulari Suyuq fazada noorganik moddalar sintеzi

Xloridlarga mеtall ta'sirida karbidlar olish. Nayga joylashtirilgan chinni yoki kvarts qayiqchaga xlorid solib, mеtall yuboriladi va nay qizdiriladi. Ko’pgina xloridlar oson haydaladi, shuning uchun qizdirish asta-sеkin ko’tarilib boradi. Reaksiya tugagandan kеyin gaz chiqarish naydan vodorod xlorid chiqarib yuboriladi. So’ng karbid ustidagi ko’mir qizdiriladi yoki tozalanadi. Boshqa usullarda ham karbid olish mumkin. Mеtallarga atsеtilеn bilan suv eritmasidagi tuz ishtirokida uglеrod ta'sir ettiriladi. Karbidsiz fazada kislorod mavjud bo’ladi.


Vodorod sul`fid.
Tabiatda vodorod sul`fid ba’zi shifobaxsh mineral suv manbalarida va oz miqdorda vulkan gazlar tarkibida uchraydi.Yuqori temperaturada (600⁰) vodorod bilan oltingugurtni biriktirib ham vodorod sul`fidni sintez qilish mumkin.
H<sub>2</sub> + S  H<sub>2</sub>S + 4,8 kkal
Laboratoriyada H<sub>2</sub>S olish uchun metallarning sul`fidlariga HCl yoki H₂SO₄ ning eritmalari ta’sir etiriladi.
FeS + 2HCl  FeCl₂ + H₂S
Vodorod sil`fid odatda kipp apparatida olinadi. U - rangsiz, juda zaharli gaz. Uning hidi xuddi palag`da tuxumning hidiga o`xshash. Qattiq qizdirilganda H<sub>2</sub>S vodorod va oltingugurtga ajraladi. H<sub>2</sub>S havoda yonadi.
2H<sub>2</sub>S + 3O<sub>2</sub>  2H<sub>2</sub>O + 2SO<sub>2</sub>
Agar havoda yonib turgan H<sub>2</sub>S alangasi sovuq sirtga tutilsa, yonish natijasida hosil bo’layotgan oltingugurt idish devoriga o’tiradi:
2H<sub>2</sub>S + 3O<sub>2</sub>  2H<sub>2</sub>O + S
H<sub>2</sub>S kuchli qaqytaruvchi. H<sub>2</sub>S suvda eritilsa kuchsiz sul`fid kislota hosil bo`ladi. Vodorod sul’fid asos va tuzlarning eritmalariga yuborilganda metall sul’fudlar hosil bo’ladi. Suvda erimaydigan sul’fidlar tegishli tuzlarning eritmalaridan H<sub>2</sub>S o’tkazish yo’li bilan cho’kma holida hosil qilinadi.
Kaliy gidroksid eritmasi vodorod sul`fid bilan to`yintirilsa avval kaliy gidrosul`fid hosil bo`ladi.
KOH + H<sub>2</sub>S  KHS + H<sub>2</sub>O
Eritmaga ishqor yana qo`shilganda kaliy sul`fid hosil bo`ladi.
KHS + KOH  K₂S + H₂O
Natriy sul`fid natriy sul`fatni ko`mir yordamida qaytarish yo`li bilan olinadi:
Na₂SO₄ + 4C  Na₂S + 4CO
Ishqoriy va ishqoriy-er metallar sul`fidlarining suvdagi aralashmalari beqaror bo`ladi, chunki bu sul`fidlar havoda osonlik bilan oltingugurtga qadar oksidlanadi. Hosil bo`lgan oltingugurt esa osongina metall sul`fid eritmasida erib polisul`fidlarni beradi. Masalan, Na₂S eritmasidan Na₂S₃8H₂O tarkibli natriy polisul`fid hosil bo`ladi:
Na₂S + 2S  Na₂S₃
Og`it metallarning sul`fidlari, masalan HgS, PbS, Sb₂S₃, CuS, CdS, ZnS, MnS, NiS va hakozalar o`zlariga xos rangga ega bo`lib, suvda yomon eriydi. Ana shu sababli kationlarni bir-birida ajratishda bunday sul`fidlar hosil bo`lishidan foydalaniladi, chunki ularning ba’zilari suyultirilgan HCl eritmasida eriydi, ba’zilari suvda ham, suyultirilgan HCl eritmasida ham erimaydi.Ba’zi metallarning sul`fidlari to`liq gidrolizga uchraydi. Masalan, xrom sul`fid Cr<sub>2</sub>S<sub>3</sub> suvda quyidagicha gidrolizlanadi:
Cr<sub>2</sub>S<sub>3</sub> + 6H<sub>2</sub>O = 2Cr(OH)<sub>3</sub> + 3H<sub>2</sub>S
Asosli sul`fidlar kislotali va amfoter sul`fidlar bilan o`zaro ta’sirlashib kompleks birikmalar hosil qiladi;
3Na₂S + As₂S₅  2Na₃AsS₄