Номоддий активларнинг ҳисоби Номоддий активларнинг моҳияти

Инвестицияларни киритишнинг қиймат ва ҳиссали қатнашиш
усулларининг бир –биридан фарқлари

Фарқлаш белгилари	Қиймат усули			Ҳиссали қатнашиш усули
	Белги мазмуни	Сумма	Белги мазмуни		Сумма
1.Инвестицияни киритишда қўлланиладиган қиймат	Жорий қиймат	5000000	Жорий қиймат		5000000
2.Дивиденд ҳисобланиши	Ҳисобланади	300000	Ҳисоблан-майди		0
3.Фойдани улушга қараб ҳисобланиши	Ҳисоблан- майди	0	Ҳисобланади		600000
4.Фойдани инвестиция қийматига киритилиши	Киритилмайди	5000000+0= 5000000	Киритилади		5000000+600000=5600000
5.Дивиденд бўйича дебиторлик қарзни вужудга келиши	Вужудга келади	300000	Вужудга келмайди		0
6.Дивидендни келиб тушиши	Келиб тушади	300000	Келиб тушади		300000
7.Келиб тушган дивиденд суммасига инвестиция қийматини камайтирилиши	Камаймайди	0	Камаяди		300000
8.Инвестициянинг ҳисобот даври охиридаги қиймати	Ўзгармайди	5000000	Ўзгаради		5300000 (5600000-300000)

Жадвалдан кўриниб турибдики, инвестицияларни киритиш вақтида ҳар иккала усулда бир ҳил қиймат асос қилиб олинади. Бу қиймат бўлиб инвестицияларни киритишнинг жорий қиймати ҳисобланади. Ҳар иккала усулда ҳам дивидендларнинг келиб тушиш эҳтимоли бир. Қолган барча таққослаш белгилари бўйича қиймат ва ҳиссали қатнашиш усуллари бир –биридан фарқ қилади. Жумладан, қиймат усули дивиденд ҳисоблашни кўзда тутса, ҳиссали улуш унинг ўрнига фойдани акциялар сонидаги ҳиссага қараб ҳисоблашни кўзда тутади. Ҳиссали улуш усули ҳисобланган фойдани инвестициянинг жорий қийматига киритишни, яъни уни капиталлаштиришни кўзда тутса, қиймат усули ҳисобланган дивидендни капиталлаштиришни кўзда тутмайди. Қиймат усули ҳисобланган дивиденд бўйича дебиторлик қарзни вужудга келишини ҳисобда акс эттиришни талаб этса, ҳиссали улуш усулида ҳисобланган фойда бирданига капиталлаштирилганлиги учун дебиторлик қарз вужудга келмайди. Ҳиссали улуш усули ҳисобланган дивиденд ҳақиқатда келиб тушгандан кейин унинг суммасини инвестициянинг капиталлаштирилган қийматидан камайтиришга олиб боришни таъқазо этса, қиймат усулида бундай камайтириш умуман кўзда тутилмайди. Қиймат усулида инвестицияларнинг дастлабки жорий қиймати умуман ўзгармайди, чунки ҳисобланган дивидендлар даромад сифатида алоҳида тавсифланади. Ҳиссали улуш усулида эса инвестициянинг дастлабки жорий қиймати ҳисобланган фойда ва ҳақиқатда келиб тушган дивидендларнинг суммалари ўртасидаги фарқга (бизнинг мисолимизда 300000 сўм = 600000 – 300000) ошади.