Nogironlarni davlat tomonidan ijtimoiy himoyalashning zarurligi, ahamiyati va huquqiy asoslari

2-rasm. Nogironlarga ko‘rsatiladigan ijtimoiy yordamlarni moliyalashtirish manbalari⁹

I va II guruh nogironlariga va bolalikdan nogironlarga boshqa turar joy ularning ish joylariga, davolash-profilaktika muassasalariga va transport yo‘nalishlariga yaqin bo‘lishi zarurligi hisobga olingan holda beriladi. Internatuylarda yoki nogironlarga ijtimoiy xizmat ko‘rsatishning boshqa statsionar muassasalarida turadigan etim yoki ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan nogiron bolalar voyaga etganidan keyin nogironni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturiga muvofiq, agar dasturda o‘ziga o‘zi xizmat ko‘rsatish va mustaqil turmush tarzi olib borish imkoniyati nazarda tutilgan bo‘lsa, uy-joy maydoni bilan navbatdan tashqari ta’minlanadi. Nogironlarning jamoat birlashmalari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuziladi. Tashkilotlar va fuqarolar nogironlarning jamoat birlashmalariga moddiytexnik hamda moliyaviy yordam ko‘rsatishi mumkin. Nogironlarning kirishi va foydalanishi uchun moslashtirilmagan holda aholi punktlarini loyihalash va qurishga, turar joy dahalarini barpo etishga, yangi qurilish uchun loyiha echimlarini ishlab chiqishga, binolar, inshootlar va ularning komplekslarini rekonstruktsiya qilishga, shuningdek transport vositalarini, umumiy foydalanishdagi aloqa vositalari va axborot vositalarini yaratish hamda ishlab chiqarishga yo‘l qo‘yilmaydi. Binolar, inshootlar va ularning komplekslarini qurish hamda rekonstruktsiya qilish normalari va qoidalari nogironlarning tegishli jamoat birlashmalari fikrini hisobga olgan holda ishlab chiqilishi hamda O‘zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi bilan kelishilishi lozim. Davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar nogironlarning (shu jumladan o‘rindiqli aravacha hamda etaklovchi itlardan foydalanuvchi nogironlarning) ijtimoiy infratuzilma ob’ektlariga (turar joylarga, jamoat va ishlab chiqarish binolariga, imoratlar va inshootlarga, sog‘liqni saqlash va sport ob’ektlariga, madaniytomoshagoh hamda boshqa muassasalarga) to‘sqinliksiz kirishi uchun, shuningdek temir yo‘l, havo, suv transportidan, shaharlararo avtomobil transportidan, shahar va shahar atrofiga qatnaydigan yo‘lovchilar transportining barcha turlaridan, transport kommunikatsiyalaridan, umumiy foydalanishdagi aloqa vositalari va axborot vositalaridan to‘sqinliksiz foydalanishi uchun sharoitlar yaratishi shart.

Aholiga transport xizmati ko‘rsatishni amalga oshiruvchi tashkilotlar vokzallarni, aeroportlarni hamda boshqa ob’ektlarni ularning xizmatlaridan nogironlar to‘sqinliksiz foydalanishi imkonini beruvchi maxsus moslamalar bilan jihozlashni ta’minlaydi. Nogironlar yoki o‘z tarkibida nogiron bor oilalar egallagan turar joylar, shuningdek nogironlar uchun qurilayotgan uy-joylar nogironni reabilitatsiya qilishning yakka tartibdagi dasturiga muvofiq maxsus vositalar va moslamalar bilan jihozlanishi kerak. Bunday turar joylarni jihozlash uy-joy fondi o‘z tasarrufida bo‘lgan tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladi. Bu tadbirlarni moliyalashtirish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Mazkur ob’ektlarni ularga nogironlarning to‘sqinliksiz kirishi uchun moslashtirishning imkoni bo‘lmagan hollarda, tegishli tashkilotlar nogironlarning ehtiyojlarini qanoatlantirishni ta’minlovchi zarur chora-tadbirlarni ishlab chiqishi va amalga oshirishi kerak. Nogironlarning ijtimoiy infratuzilma ob’ektlariga (turar joylarga, jamoat va ishlab chiqarish binolariga, imoratlar va inshootlarga, sog‘liqni saqlash va sport ob’ektlariga, madaniy-tomoshagoh muassasalarga va boshqa muassasalarga) to‘sqinliksiz kirishi uchun, shuningdek temir yo‘l, havo, suv, shaharlararo avtomobil transportidan, shahar va shahar atrofiga qatnaydigan yo‘lovchilar transportining barcha turlaridan, transport kommunikatsiyalaridan, umumiy foydalanishdagi aloqa va axborot vositalaridan to‘sqinliksiz foydalanishi uchun sharoitlar yaratish bo‘yicha ushbu Qonunda nazarda tutilgan talablarni bajarmaganlik uchun tashkilotlarning mansabdor shaxslari ma’muriy javobgarlikka tortiladi. Ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganligi tashkilotlarni ushbu Qonunning nogironlar ijtimoiy infratuzilma ob’ektlariga to‘sqinliksiz kirishi, transportdan, transport kommunikatsiyalaridan, umumiy foydalanishdagi aloqa va axborot vositalaridan to‘sqinliksiz foydalanishi uchun sharoitlar yaratishga doir talablarini bajarish majburiyatidan ozod etmaydi. Mamlakatimizda nogironlarga nisbatan olib borilayotgan ijtimoiy siyosat ularning hayotda va jamiyat taraqqiyotida faol qatnashish imkoniyatlarini kengaytirishga, moddiy ahvollarini yaxshilashga qaratilgan. Hayot faoliyatining buzilishi darajasiga qarab birinchi, ikkinchi va uchinchi nogironlik guruhi belgilanadi.


Nogironlik pensiyalari mehnat qobiliyatini to‘liq yoki qisman yo‘qotilgan quyidagi hollarda tayinlanadi





umumiy kasallik (ish bilan bog‘liq bo‘lmagan shikastlanish, mayiblik, bolalikdan nogironlik) tufayli.

mehnatda mayiblanganda yoki kasb kasalligiga uchraganda