So`ngi vaqtlarda rossiya bozorida kassa
hisob xizmatlari kliring to`lovlarini yuzaga
kelishiga faol ta’sir ko`rsata boshladi. Ular
asosan banklararo kooperatsiya natijasida
yuzaga keladi (m-n, Moskva kliring markazi,
Markaziy hisob palatasi) va ishtirokchilar bilan
banklar uchun ta’minotchi ham hisoblanib,
RFning Markaziy bankiga hisob-kassa tizimining
markazlarini qo`shgan xolda, banklarning naqd
pulsiz hisob-kitoblar doirasidagi
imkoniyatlarining kengayishiga olib kelmoqda.
Yuridik mustaqil kliring to`lovlari tijorat
banklariga raqobatdosh deb qaralishi mumkin,
qaysikim o`zining mustaqil hisob kliring tizimiga
ega bo`lgan (Incombank, bank “Menatep”,
Tver’universalbank, Orgbank).
PLASTIK KARTA EMITENTLARI
Raqobat muhiti banklarning nobank moliya institutlari bilan plastik
(kredit, debet, diskont) kartalar chiqarish borasida ham juda qattiq
bormoqda. Boshidan kartalar emissiyasi bilan kredit karta kompaniyalari
(“
Amerikan
Express”, “
Daynere
Klub”, “Kart
Blansh
”
v.b.), va diskont
kompaniyalari (m-
n, IAPA, ETN, “Countdown” –
chet elda, Rossiyada
“
Moskow
Times”, “
Ekstra-
Klub”)lar shug’ullanishgan
. Bu kompaniyalarning
yutuqlari natijasida, bir qancha nomoliyaviy korxonalar (telefon
kompaniyalari, supermarketlar, otellar, benzokolonkalar setlaring
boshliqlari v.b.) va banklar ham plastik kartalarni chiqara boshladi.
Bilamizki banklarning plastik kartalar orqali to`lov tizimini yo`lga qo`yish
banklararo kooperatsiya natijasida yuz beradi. Ammo bitta bankning o`zi
ham o`zining plastik kartalar orqali to`lov tizimini yo`lga qo`yishi mumkin.
M-n, Saratovdagi
“
Naratbank
” da “
Narat-kard
”
nomli karta emissiya
qilingan va undan
“
Narat
” AJ
magazinlarida to`lovni amalga oshirishda
foydalanilgan. Asosan ko`p hollarda bu katta mablag
’ talab
qilganliga va
ishlatilish sohasining ko`p bo`lishi uchun ko`p xalqaro asotsatsiyalar yoki
bir nacha banklar asotsatsiyasi birgalikda plastik kartalar tizimi hizmatlarini
taklif etadi
(“Visa”, “Master
Kard
”, “
Evropay
”;
Rossiyada
“STS
Kard
”,
“
Yunion Kard
”, “
Zolotaya
korona”
v.b.). Shu bilan birgalikda bir bankning
o`zi ham bir necha xil sistemalarning kartalarini emissiya qilishi mumkin,
qachonki ularning vakili yoki hamkori sifatida.
Yo`l cheklari Emitentlari
Y`ol cheklarini emissiya qilish va ular bilan muomala qilishda
ham yuqoridagiga analogik vaziyat kuzatiladi. Yo`l cheki
(traveller’s cheque) –
bu to`lov hujjati bo`lib, nosavdo
xarakteridagi xalqaro to`lovlarni (bashqacha qilib aytganda,
valuta) amalga oshirishda ishlatiladi, ammo ba’zi bir
mamlakatlar (AQSH, Kanada) da tovar va hizmatlar uchun naqd
pulsiz to`lov vositasi sifatida ham ishlatiladi. Yo`l cheklarining
emitentlari sifatida banklardan tashqari turli xil kredit moliya
institutlari, turistik organizatsiyalar, plastik kartalarniki kabi
maxsus yo`l cheki emitentlari (“Tomas Kuk”, “Amerikan
Express” v.b.) bo`lishi mumkin. Yo`l cheklari emitentlari
orasida qattiq raqobat borib, buning natijasida hozirda
standartlashgan yo`l cheklari chiqaruvchi emitentlarning
birlashuvlari va emitentlarning asotsatsiyar tashkil qilishga
harakatlari kuchayib bormoqda (Masalan, “Master Kard”,
“Visa”). Rossiyada bu biznes bilan tijorat banklari
shug’ullanmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |