Nókis filialí «Programmalıq injiniring» qánigeligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI


MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI
NÓKIS FILIALÍ


«Programmalıq injiniring» qánigeligi
3-kurs 304-19 topar studenti
Saparniyazov Abbaz Nizamatdinovich tiń


«KOMPYUTER TARMAQLARI»
páninen


3- LABORATORIYA JUMÍSÍ


Tema: CISCO PACKET TRACER PROGRAMMASÍNDA WAN TARMAQLARÍN
PROEKTLESTIRIW. STATIK HÁM DINAMIK MARSHRUTLAW

Laboratoriya jumısı berilgen sánesi: «___»_________ 2021 j.

Laboratoriya jumısın tapsırıw sánesi: «___»_________ 2021 j.
Tayarlaǵan _________________ A.Saparniyazov
Qabıllaǵan _________________ Sh.Abdiganiev
Nókis – 2021
.
CISCO PACKET TRACER PROGRAMMASINDA WAN TARMOQLARIN
PROEKTLESTIRIW. STATIK HÁM DINAMIK MARSHRUTLAW
Isten maqset: Cisco Packet Tracer programmasında global tarmaqlar, tiykarǵı WAN protokolları haqqında teoriyalıq maǵlıwmatlardı úyreniw. Global tarmaqtı proektlestiriw, statikalıq hám dinamikalıq marshrutlaw ámeliy kónlikpelerin ıyelew.
Teoriyalıq bólim
Global tarmaqlar - World Area Networks penen (WAN). Olar túrli qala hám mámleketlerde jaylasqan bolıwı múmkin bolǵan geografiyalıq tárepten tarqalǵan kompyuterlerdi birlestiradi. Úlken maydanlardı óz ishine aladı hám kóp sanlı kompyuterlerdi óz ishine aladı. WAN dizayn principlerı Kóplegen global tarmaqlar málim bir shólkem ushın qurılǵan hám jabıq. Basqalar, ISP tárepinen qurılǵan, shólkemdiń jergilikli tarmaǵından Internetge jalǵanıwdı támiyinleydi. WANlar kóbinese kireyge berilgen liniyalardan paydalanǵan halda qurıladı (eki yamasa odan kóp jaylar arasındaǵı jabıq óz-ara sızıqlar, aylıq tólew ornına usınıs etiledi). Lizingga berilgen liniyaning hár bir uchida jollama óz tarmaǵın ekinshi dárejeli jollama menen jalǵasadı. Biraq, kireyge alınǵan sızıqlar júdá qımbatqa túsiwi múmkin. Sol sebepli, bunıń ornına WAN-larni arzanlaw paket paketlerin ótkeriw sxemasınan paydalanǵan halda qurıw múmkin.

Tiykarǵı WAN protokollar TCP / IP, SONET / SDH, MPLS, ATM hám Frame ornı. Ilgeri, X. 25 protokolı da keń tarqalǵan edi, onı haqılı túrde Frame relayning áwladı dep esaplaw múmkin.

Óz kanalların qollap -quwatlaytuǵın hám olarǵa provayderlarga kiriw ruxsatın beretuǵın " telekom operatorlari" bar. Hár bir operatordıń múlki, oǵan jalǵanǵan barlıq provayderlarning jergilikli tarmaqları, ádetde " avtonom sistema" dep ataladı.
Avtonom sistema - bul birden-bir ishki marshrutlash siyasatı (IGP - Ishki shlyuz protokolı ) menen bir-birine baylanısqan mashinalardıń kompleksi bolıp tabıladı. Avtonom sistemalardıń ózi bir-birine jalǵanǵan bolıp, kúshli Internet kanalları arqalı birden-bir Internet tarmaǵın quraydı. Biraq basqa barlıq jollama haqqında hár bir jol-jobashıǵa maǵlıwmatlardı uzatıw múmkin emes. Sol sebepli avtonom sistemanıń " shegara shlyuzlari" dep atalatuǵın zatlardı ajıratıp kórsetiw ádetiy hol bolıp tabıladı. Barlıq shlyuzlar bir magistral arqalı jalǵanadı hám sırtqı marshrutlash protokolları (EGP - Exercise Gateway Protocol) járdeminde maǵlıwmat almasadı.
Ishki protokollar RIP hám OSPFni óz ishine aladı.
Bul protokollardı xarakteristikalawdan aldın, kóp protokol metrikalarida isletiletuǵın " hop" túsinigin tanıstıramız. Hop yamasa tranzit bólimi - tarmaq paketleri uzatılatuǵın eki tarmaq túyinleri arasındaǵı tarmaq. Ádetde túyinler arasındaǵı " aralıqtı" anıqlaw ushın isletiledi. Qansha kóp bolsa, marshrutlash jolı hám túyinler bir-birinen " uzaǵıraq" boladı.
Mısalı, tómendegi suwretde routerlar sanı 2 ge teń boladı.

RIP (Routing Information Protocol) júdá jón hám kóp qırlı, sol sebepli onı barlıq operatsion sistemalar hám apparatlı jollama qollap -quwatlaydı. " Aralıqtan vektor" protokollar klasına tiyisli.

RIP-dıń ideyası júdá ápiwayı. Hár bir jollama málim waqıt aralıǵinda (30 sekund ) qońsılaslarına jalǵanıw haqqında maǵlıwmat jiberedi. Qońsılas olardı maǵlıwmatlar bazası menen salıstırıwlaydı hám eger zárúr bolsa, maǵlıwmatlardı qosıp qóyadı. Sonday etip, barlıq marshrutizatorlar ózleriniń barlıq tarmaqlarınan xabarlı bolıwları kerek. RIP-dagi metrika kerekli tarmaqqa jalǵanıwlar sanına sáykes keledi. Metrik 16 bolsa, tarmaq joq dep esaplanadı. Sol sebepli, protokol shlyuzlarning maksimal sanı 16 dan kem bolǵan tarmaq menen islewi múmkin.
Geyde ayrıqsha jaǵdaylar payda boladı, olar " halqa" hám " sheksizlik" dep ataladı. Qandayda bir bir tarmaqlardan birin óshirgennen keyin, úshinshi tárep jol-jobashısı qońsılas tárepke tarmaq ol arqalı bar ekenligi tuwrısında xabar bergeninde (qońsılassı tarmaqtıń joqlıǵı tuwrısında jol-jobachini xabarlı qılıw ushın waqıt tapolmasa) júz boladı. Bul shlyuzlar ortasında halqa payda etedi.
Halqa payda bolmaslıǵının aldın alıw ushın RIPda eki sheklew bar. Birinshisi, “ufqning bóliniw qaǵıydasi” dep ataladı. A marshrutizatori B marshrutizatoriga C tarmaǵı haqqında maǵlıwmat bergen bolsa, B marshrutizatori B tarmaǵına tiyisli maǵlıwmatlardı jibermasligi kerek. Basqasha etip aytqanda, jollama, eger ol bul tarmaq haqqında daslep maǵlıwmat alǵan bolsa, qońsılasqa tarmaq haqqında maǵlıwmat jibermeydi. Ekinshi sheklew shlyuzni marshrutning metrikasini, eger ol tap sol jollama tárepinen jiberilgen bolsa, ózgertiwge májbúr etedi. Bólekan, bul qosımshalar sizdi halqa payda bolishidan qutqaradi, lekin mudamı da emes. Router úshinshi tárep shlyuzidan shınjır boylap jalǵan maǵlıwmatlardı qabıl etkende júz boladı. Sheklenishgacha esaplaw stanciyalardı waqıtında xabar bermaslik nátiyjesinde júzege keledi. Bunday halda, jalǵan jónelis tarmaq metrikasi 16 ǵa teń bolaman degenge shekem ámeldegi bolıwı múmkin. Rásmiy túrde, algoritm tómendegishe isleydi: RIP jóneltiriw kestesi hár bir xızmet kórsetiletuǵın mashina ushın jazıwdı óz ishine aladı. Kirisiw óz ishine tómendegilerdi alıwı kerek:
• belgilengen IP-mánzil;
waqıtı -waqıtı menen (taym-aut arqalı ) jollama jollama kestesiniń nusqasın barlıq jollama qońsılaslarına jiberedi hám eger olar qısqa marshrutni tapsalar, kestelerin jańalaydilar.

RIP OSPF menen almastırildi, bul 15 túyin shegarasın alıp taslaydı hám xızmet trafigini minimallastıradı. Ol " jalǵanıwlar jaǵdayı" protokollar klasına tiyisli jáne onıń jumısı eki basqıshdan ibarat :

1. Qosılǵannan keyin, hár bir jollama barlıq qońsılaslar haqqında barlıq interfeyslerge maǵlıwmat jiberedi.
2. Tolıq tarmaq suwretin jaratqannan keyin, jollama Dijkstra algoritmınan paydalanıp, hár bir tarmaq ushın maqul túsetuǵın jónelis izlewdi baslaydı.
Metrik endi hoplar sanı emes, bálki kanaldıń ótkeriw qábileti (10 nanosekundlik bir bitning uzatıw waqıtı ). Sonday etip, Ethernet ushın metrika on dana, Tez Ethernet ushın bul bir hám 56 Kb / s penenkanal ushın 1785. Arnawlı bir marshrut ushın ulıwma metrika barlıq aralıq jónelislerdiń jıyındısı bolıp tabıladı. Usınıń menen birge, OSPF hesh qashan paketti bir xop kanal arqalı ótkera almaydı, eger tez jalǵanıw tarmaǵı 3-4 hopdan ibarat sonda da. Sonı atap ótiw kerek, OSPF bir waqtıniń ózinde bir neshe kanallar arqalı maǵlıwmatlardı jiberiw múmkinshiligine iye hám usınıń menen tarmaqtaǵı júkti azaytadı. Biraq, bul halda metrik sheklew bar. Biz bul haqqında tolıq maǵlıwmat bermeymiz.
Házirde BGP tórtinshi versiyada dizimnen ótken hám básekishileri joq. BGP jumısınıń ulıwma sxeması tómendegishe. Marshrutlash tuwrısında maǵlıwmat almaslawǵa qarar etken qońsılas SSLlarning BGP marshrutizatorlari óz-ara BGP jalǵanıwların ornatadılar hám BGP qońsılasları boladılar. Keyin BGP aralıqtan vektor jantasıwınıń keńeytpesi bolǵan jol vektorı dep atalǵan jantasıwdan paydalanadı. BGP qońsılasları bir-birlerine jol vektorların jiberiwedi. Jol vektorı, aralıq vektorınan ayrıqsha bolıp esaplanıw, tek tarmaq adresi hám oǵan aralıq emes, bálki tarmaq adresi hám jiberiw atributlarınan belgilengen tarmaqqa jónelistiń túrli qásiyetlerin xarakteristikalaytuǵın jol atributlarınıń dizimin óz ishine aladı.
BGP xabarlarınıń túrleri
• OPEN - TCP jalǵanıwı ornatılǵannan keyin jiberiledi. OPENga juwap, eger basqa tárep BGP qońsılassı bolıwǵa razı bolsa, KEEPALIvE xabar bolıp tabıladı; keri jaǵdayda, BOSHQARUvChA xabar jiberiledi hám qáte sebebin túsintiriwshi kod jiberiledi hám jalǵanıw uzilib qaladı.
• KEEPALIvE - bul xabar qońsılas baylanıslardı ornatıwǵa razılıqtı tastıyıqlaw, sonıń menen birge ashıq jalǵanıw iskerligin baqlaw ushın mólsherlengen: onıń ushın BGP qońsılasları málim waqıt aralıǵinda KEEPALIvE xabarların almasadılar.
• UPDATE - xabar jónelislerdi járiyalaw hám bıykarlaw ushın mólsherlengen. Jalǵanıw ornatılǵannan keyin, UPDATE xabarlarınan paydalanıp, jollama qońsılasqa járiyalawdı qálegen barlıq jónelisler jóneltiriledi (tolıq jańalanıw ), sonnan keyin olar payda bolǵandan keyin ǵana qosılǵan yamasa alıp taslanǵan marshrutlar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar jiberiledi (bólekan jańalanıw ).
• BIZNES penen- xabardıń bul túri qońsılastı jalǵanıwdı toqtatıw sebebi tuwrısında xabarlı qılıw ushın isletiledi. Bul xabardı jiberganingizdan keyin, BGP jalǵanıwı yopildi. BGP-de xabarlar qanday islewine mısal tómendegishe kórinedi:

Báǵdarlaw protokolın tańlayotganda, siz unamlı hám unamsız táreplerin esapqa alıwıńız kerek. Bir tárepden, qolaysız OSPF. Basqa tárepden, hesh kim tómengi tarmaq maskalari hám autentifikatsiyani túsiniwdi úyrengen RIP-dıń ekinshi versiyasınan paydalanıwdan tınıshsız etpeydi, onı aldınǵı adam ete almaǵan.
WANlar qanday isleydi: úlgi
Oyda sawlelendiriw qilaylik, biz Tashkentte o'tiribmiz hám Sankt-Peterburgda jaylasqan http://neerc. ifmo. ru adresindegi serverge jalǵanıwdı qáleymiz. Biz mánzildi kiritip Enter tuymechasini basqanımızda shama menen ne júz boladı?
Birinshiden, DNS penenserverinen paydalanıladı : ol aldın jergilikli provayderga shaqırıq etip, subdomomenlarni (neerc), keyininen global tarmaqqa shaqırıq etip tiykarǵı domeni (ifmo. ru) tarqatadı. Serverdiń IP-adresin alǵannan keyin, qaerga jalǵanıw kerekligini bilamiz. Biziń IP da málim, sol sebepli biz ańsatǵana jalǵanıwımız, jalǵanıwımız hám kerekli maǵlıwmatlardı uzatıwımız / alıwımız múmkin.
Suwretde waqıyalardıń shamalıq rawajlanıwı kórsetilgen. Ádetde bir neshe DNS-serverler ámeldegi, bul halda eki variant kórip shıǵıladı :

Báǵdarlaw - bul tarmaqlar ortasında maǵlıwmatlardı uzatıw. Giltlerden ayrıqsha bolıp esaplanıw, jollama IP-mánzilleri tiykarında maǵlıwmat paketlerin qabıl etedi hám uzatadı. Router kelgen pakettiń mánzil adresin oqıydı jáne onı marshrutlash kesteinde saqlanǵan maǵlıwmatqa muwapıq jóneltiredi.
Báǵdarlaw kesteindegi individual jazıwlar marshrutlar dep ataladı. Jónelistiń tómendegi túrleri ámeldegi:
• tarmaqqa jónelis - málim bir tarmaqqa jónelisti belgileydi;
• únsizlik boyınsha marshrut - barlıq paketler jiberiletuǵın bir marshrut, mánzil adresi keste degi qandayda bir jóneliske tuwrı kelmeydi.
Statikalıq hám dinamikalıq marshrutlash bar.
Statikalıq marshrutizatsiya tarmaq administratorı jaratatuǵın marshrutlash kestelerin talap etedi; olar hár qanday eki jollama ortasında turaqlı (statikalıq ) marshrutlarni belgileydiler. Admınıstrator bul maǵlıwmattı kestelerge qolda kiritedi. Tarmaq administratorı, sonıń menen birge, qandayda bir tarmaq apparatında buzılıwlar júz bergende kestelerdi qolda jańalaw ushın juwapker bolıp tabıladı. Statikalıq kesteler menen isleytuǵın jollama tarmaq baylanısı islemey qalıwın anıqlay aladı, biraq administrator aralasıwisiz avtomatikalıq túrde paketli uzatıw jolların ózgertira almaydı.
Dinamikalıq marshrutizatsiya tarmaq administratorınan ǵárezsiz túrde ámelge asıriladı. Dynamic marshrutlash protokolları marshrutizatorlarga avtomatikalıq túrde tómendegi operatsiyalardı orınlawǵa múmkinshilik beredi:
• boshqa tarmaq segmentlerinde basqa ámeldegi marshrutizatorlarni tabıw ;
• boshqa tarmaqlarǵa eń qısqa jónelislerdi anıqlaw ushın kórsetkishlerden paydalanıw ;
• ma'lum bir marshrutizatorga tarmaq jolı ámeldegi bolmaǵan yamasa paydalanıp bolmaytuǵın jıldamlardı anıqlaw ;
• ba'zi tarmaq jolları ámeldegi bolmaǵanda, eń jaqsı jónelislerdi qayta tiklew ushın ólshewlerdi qollań ;
• Tarmaq mashqalasın jol dawamında sheshkennen keyin, jollama hám tarmaq jolin qayta tabıń.
5. wazıypanı orınlaw ushın úlgi.
wazıypa : 5 kompyuter hám serverden ibarat kommutatsiya tiykarında segmentten ibarat global tarmaqtı jaratıń. Kommutator marshrutizatorga jalǵanǵan, sonıń menen birge server de marshrutizatorga jalǵanǵan. Routerlar, jergilikli kompyuterler hám serverlerdiń tarmaq interfeyslerine statikalıq IP mánzillerin belgilew kerek. Routerlarda jeńillikli rejimge kirisiw ushın parollardı ornatıń. RIP baǵdarların sazlaw. Barlıq tarmaq ob'ektleri ortasında ICMP protokolı járdeminde maǵlıwmatlardı uzatıw qábiletine eriwiń.

8-súwret. Jumis maydani
Keliń, IP-mánzillerdi segmenttiń túyinlerine 192. 168. 0. x, hám jol-jobasina jalǵanǵan serverdi - 192. 168. 2. 2 aralıǵinda ornatamız. Ishki tarmaq nıqabı 255. 255. 255. 0. (9 -súwret).



9 - súwret. Jumıs penenstanciyasınıń IP konfiguratsiyasi.
Keliń, jollama interfeyslerinde tiyisli IP mánzillerdi ornatamız hám bul portlardı yoqamiz. (10 -súwret).

10-súwret. Jollama IP-konfiguratsiyasi Routerdiń buyrıqlar interfeysine o'temiz hám jeńillikli rejimge kirisiw ushın paroldı ornatıw hám konfiguratsiyani saqlaw ushın qosılǵan jasırın buyrıqtan paydalanamız. (11-súwret)

11-súwret. Command Line Interface de islew
Jumıs penenstanciyaları bar ekenligin tekseremiz. Onıń ushın oń ústinde Add simple PDU quralın tańlaymiz hám jiberiwshi stanciyanı hám qabıl etiwshi stanciyanı tańlaymiz. Ótkeriw tabıslı orınlanǵanlıǵına isenim payda etemiz. (13-súwret).

12-súwret. RIP baǵdarların sazlaw.
Jumıs penenstanciyaları bar ekenligin tekseremiz. Onıń ushın oń ústinde Add simple PDU quralın tańlaymiz hám jiberiwshi stanciyanı hám qabıl etiwshi stanciyanı tańlaymiz. Ótkeriw tabıslı orınlanǵanlıǵına isenim payda etemiz. (13-súwret).

13-súwret. Tarmaqtaǵı túyinlerdiń bar ekenligin tekseriw.