Nókis filialí «Programmaliq injiniringi» qánigeligi

OS túrleri hám táriypleniwi
Bazar úlesi menen operatsion sistemaǵa mısallar. Operatsion sistema túrleri (OT).
Tómende OS dıń ataqlı túrleri (operatsion sistema ) keltirilgen:

• 
  Paketli operatsion sistema
  
• 
  Kóp wazıypali/vaqt almaslaw OT
  
• 
  Kóp qayta islew OT
  
• 
  Real Time OS
  
• 
  Tarqalǵan OT
  
• 
  Tarmaq operatsion sisteması
  
• 
  Mobil OT
  

Paketli operatsion sistema
Birpara kompyuter processleri ap-alıs hám kóp waqıt talap etedi. Tap sol processni tezlestiriw ushın uqsas túrdegi mútajliklerge iye bolǵan jumıs birgelikte toplandı hám gruppa retinde isleydi.
Ǵalabalıq operatsion sistema paydalanıwshısı hesh qashan kompyuter menen tikkeley baylanıs etpeydi. Bul túrdegi OTda hár bir paydalanıwshı óz jumısın perfokarta sıyaqlı oflayn apparatda tayarlaydı jáne onı kompyuter operatorına tapsıradı.


Kóp wazıypali/vaqt almaslaw operatsion sistemaları
Waqtın bólistiriw operatsion sisteması basqa terminalda (qabıqta ) jaylasqan adamlarǵa bir waqtıniń ózinde bir kompyuter sistemasınan paydalanıw imkaniyatın beredi. Bir neshe paydalanıwshılar ortasında bólistiriletuǵın protsessor waqıtı (CPU) waqtın bólistiriw dep ataladı.


Haqıyqıy waqıtta OS
Kiriwlerdi qayta islew hám olarǵa juwap beriw ushın real waqıtta operatsion sistema waqıt aralıǵı júdá kishi. Mısallar : Áskeriy programmalıq támiynat sistemaları, kosmik programmalıq támiynat sistemaları - bul real waqıt rejimine mısal.


Tarqalǵan operatsion sistema
Tarqalǵan sistemalar paydalanıwshılarǵa júdá tez esaplawdı támiyinlew ushın túrli mashinalarda jaylasqan kóplegen protsessorlardan paydalanadı.


Tarmaq operatsion sisteması
Tarmaq operatsion sisteması serverde isleydi. Ol maǵlıwmatlar, paydalanıwshı, gruppalar, qawipsizlik, programma hám basqa tarmaq funktsiyaların basqarıw ushın xizmet etiw múmkinshiligin beredi.
Mobil OT
Mobil operatsion sistemalar - bul smartfonlar, planshetler hám taqiladigan apparatlardı quwatlantırıw ushın mólsherlengen operatsion sistemalar.
Birpara eń ataqlı mobil operatsion sistemalar Android hám iOS, biraq basqalarǵa BlackBerry, Web hám watchOS kiredi.


Operatsion sistemada programmalıq támiynat hár bir funktsiyanı atqaradı :
Processlerdi basqarıw : Processlerdi basqarıw OTga processlerdi jaratıw hám óshiriwde járdem beredi. Sonıń menen birge, ol processler ortasındaǵı sinxronizatsiya hám baylanıs mexanizmlerin usınıs etedi.
Yadtı basqarıw : Yadtı basqarıw modulı bul resurslarǵa mútáj bolǵan programmalarǵa estelik maydanın ajıratıw hám ajıratıw wazıypasın atqaradı.
Fayllardı basqarıw : Shólkemdi saqlaw, qıdırıw, ataw, almaslaw hám fayllardı qorǵaw sıyaqlı fayllar menen baylanıslı barlıq ilajlardı basqaradi.
Apparat basqarıwı : Apparat basqarıwı barlıq apparatlardı gúzetip baradı. Bul wazıypa ushın juwapker bolǵan bul modul da kirgiziw-shıǵarıw basqarıwshısı retinde belgili. Sonıń menen birge, ol apparatlardı ajıratıw hám ajıratıw wazıypasın atqaradı.
Kirgiziw-shıǵarıw sistemasın basqarıw : hár qanday OTning tiykarǵı ob'ektlerinen biri bul apparat apparatlarınıń ayriqsha qásiyetlerin paydalanıwshınan jasırıw bolıp tabıladı.
Ekilemshi saqlaw basqarıwı : Sistemalar baslanǵısh saqlaw, ekilemshi saqlaw hám kesh saqlawdı óz ishine alǵan bir neshe saqlaw dárejelerine iye. Kórsetpeler hám maǵlıwmatlar tiykarǵı yadta yamasa keshda saqlanıwı kerek, sonda isleytuǵın programma oǵan shaqırıq etiwi múmkin.
Qawipsizlik: Qawipsizlik modulı kompyuter sistemasınıń maǵlıwmatları hám maǵlıwmatların zıyanlı programma abayı hám ruxsat etilgen kirisiwden qorǵaw etedi.
Buyrıqlardı aytıw : Bul modul buyrıqlardı qayta islew ushın sistema resursları tárepinen berilgen buyrıqlardı túsindirme berydi.
Tarmaq : bólistirilgen sistema - bul yad, apparat apparatları yamasa saattı bóliw kórmeytuǵın protsessorlar toparı. Protsessorlar bir-biri menen tarmaq arqalı baylanısadı.
Jumıs buxgalteriya esabı : túrli jumıs hám paydalanıwshılar tárepinen paydalaniletuǵın waqıt hám resursların gúzetip barıw.
Baylanıs basqarıwı : kompilyatorlar, dilmashlar hám kompyuter sistemalarınıń túrli paydalanıwshılarınıń basqa programmalıq támiynat dáreklerin muwapıqlastırıw hám belgilew.


Operatsion sistemanıń qásiyetleri (OS)

• 
  Tómende OS dıń zárúrli qásiyetleri dizimi keltirilgen:
  
• 
  Qorǵawlanǵan hám qadaǵalawshı rejimi
  
• 
  Diskǵa kirisiw hám fayl sistemalarına ruxsat beredi Apparat drayverlari Tarmaq qawipsizligi
  
• 
  Programmanıń atqarılıwı
  
• 
  Yadtı basqarıw virtual yad Multitasking
  
• 
  I/Ol operatsiyaların basqarıw
  
• 
  Fayl sistemasın manipulyatcıya qılıw
  
• 
  Qátelerdi anıqlaw hám qayta islew
  
• 
  Resursların bólistiriw
  
• 
  Informaciya hám resursların qorǵaw
  

Operatsion sistemanıń abzallıǵı

• 
  Abstraksiya jaratıw arqalı apparat detallarini jasırıw imkaniyatın beredi
  
• 
  GUI menen paydalanıw ańsat
  
• 
  Paydalanıwshı programmalarni/ilovalarni orınlawı múmkin bolǵan ortalıqtı usınıs etedi
  
• 
  Operatsion sistema kompyuter sistemasınan paydalanıw qolaylıgiga isenim payda etiwi kerek
  
• 
  Operatsion sistema qosımshalar hám apparat komponentleri ortasında dáldalshı wazıypasın atqaradı
  
• 
  Ol kompyuter sistemasınıń resurslarini isletiw ushın qolay format menen támiyinleydi
  
• 
  Sistemanıń barlıq apparat hám programmalıq támiynatları ortasında dáldalshı wazıypasın atqaradı
  

Operatsion sistemanıń kemshilikleri

• 
  Eger operatsion sistemada qandayda bir mashqala júzege kelse, sistemasıńızde saqlanǵan barlıq quramdı joytıwıńız múmkin
  
• 
  Operatsion sistemanıń programmalıq támiynatı kishi ólshemli shólkemler ushın júdá qımbat bolıp, olarǵa júk qosadı. Mısal Windows
  
• 
  Bul hesh qashan tolıq qawipsiz emes, sebebi hár qanday waqıtta abay payda bolıwı múmkin
  

Operatsion sistemada yadro ne?

Yadro kompyuter operatsion sistemalarınıń oraylıq komponenti bolıp tabıladı. Yadro tárepinen atqarılatuǵın birden-bir jumıs programmalıq támiynat hám apparat ortasındaǵı baylanıstı basqarıw bolıp tabıladı. Yadro kompyuterdiń yadrosında jaylasqan. Bul apparat hám programmalıq támiynat ortasındaǵı baylanıstı támiyinleydi. Yadro operatsion sistemanıń eń ishki bólegi bolsa -de, qabıq eń sırtqı bólegi bolıp tabıladı.

Yadrodıń qásiyetleri

• 
  Processlerdi tómen dárejedegi joybarlaw
  
• 
  Processleraro baylanıs
  
• 
  Processni sinxronlashtirish
  
• 
  Kontekstti almastırıw
  

Yadro túrleri
Ámeldegi yadrolardıń kóp túrleri ámeldegi, biraq olar arasında eń ataqlı eki yadro :

1. Monolitik

Monolit yadro - bul bir kod yamasa programma blokı. Ol operatsion sistema tárepinen usınıs etiletuǵın barlıq kerekli xızmetlerdi usınıs etedi. Bul apparat hám programmalıq támiynat ortasında anıq baylanıs qatlamın jaratatuǵın ápiwayılastırılgan dizayn.

2. Mikroyadrolar

Microkernel barlıq sistema resurslarini basqaradi. Bul túrdegi yadroda xızmetler túrli mánzil maydanında ámelge asıriladı. Paydalanıwshı xızmetlerin paydalanıwshı mánzil maydanında, yadro xızmetlerin bolsa yadro mánzil maydanında saqlanadı. Sonday etip, ol yadro hám operatsion sistema kólemin kemeytiwge járdem beredi.