Nókis filialí «Dasturiy injiniringi» baǵdarı

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI
MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI
NÓKIS FILIALÍ
«Dasturiy injiniringi» baǵdarı
2-kurs 304-19 topar studenti
Kosnazarov Dawletnazardin’
«Elektronika hám sxemalar 1»
páninen
8 –LABORATORIYA JUMÍSÍ
Tema: Integriallawshi elektr shınjırlardı izertlew.

Laboratoriya jumısı berilgen sánesi: «23»Noyabr 2020 j.
Laboratoriya jumısın tapsırıw sánesi: «30»Noyabr 2020 j.
Tayarlaǵan: _________________ D.Kosnazarov
Qabıllaǵan: _________________ S.Keńesbaev
Nókis – 2020

Rezistor Reostat .
Jobası :
I . Kirisiw .
II . Tiykarǵı bólim .
2 .1 . Rezistor haqqında túsinik hám mısallar.
2.2 . Reostat haqqında túsinik hám mısallar.
III . Juwmaqlaw .
Paydalanılǵan ádebiyatlar .

Rezistor haqqında túsinik hám mısallar.
REZISTOR (latin. resisto — qarsiliq koʻrsetemen) — radio ha'm elektrtexnika qurilmalari elektr shinjirinin' strukturaliq elementi; tiykarg’i wazipasi — elektr toki na aktiv qarsiliq koʻrsetiw. Qarsiliqtin' nominal ma’nisi (bir neshe Om dan 1000 GOm g'a shekem), onnan ag'ip o'tiw manisi (0,001—20%) ha'm maksimal shashiw quwwati (Vt nin' juz dey bo’legiden bir neshe MVt qa shekem ) menen belgilenedi. Tayarlanatug'in materialina qarap, Rezistor metall, uglerodli, suyiqliqli ha'm yarimoʻtkizgishli; qarsiliq turine qarap, oʻzgermes ha'm oʻzgeriwshen turlerge boʻlinedi. Bulardan tisqari, qarsilig’i kushleniwge , traga (termorezistorlar), jaritilg’anliqqa (fotorezistorlar) ha’m deformatsiyag’a (tenzodatchik) baylanisli bolg’an turleri bar. R. Ja’rdeminde radioelektron qurilmalarda tok kuchi ha’m kushleniw tiklenedi, tra, jaqtilik kushi oʻlshenedi ha'm basqa. Termoshidamli materiallardan tayarlang’an baʼzi Rezistor qizdiriw elementi sipatinda isletiledi.
Rezistorlar elektron element sipatinda elektr qarsiliḡini a’melge asiratin passiv eki terminalli elektr bõlegi esaplanadi. Elektron shinjirlarda, rezistorlar, aḡimlardi kemeytiriw, signal da’rejelerin sazlaw, kushleniwdi ajratiw, aktiv elementlerdiń aniq emesligi ha’m elektr uzatiw liniyalarin toxtatiw ushin isletiletin basqa narseler qatarinda qollaniladi. Ko'p vatt elektr energiyasini issiliq sipatinda tarqatatug’in joqari quwwatli rezistorlar, derek basqariwiniń bir bõlegi sipatinda, quwwatdi ta’rtiplestirip beriw tizimleride ya’ki generatorlar ushin sinaw jukleri sipatinda isletiliwi mǔmkin. Ruxsat etilgen rezistorlar tek temperatura, waqit ya’ki ishki kushleniwinde a’zḡana o'zgerip turatuḡin qarsiliqlarḡa iye. O'zgeriwsheń rezistorlar kontaktlerdiń tatlaniwina alip keletin elementlerdi (misal, dawisdi basqariw yaki shirani jaḡiw) sazlaw yaki issiliq, jariqliq, iḡalliq, kush yaki ximyaliq aktivlikdi seziwshi asbap sipatinda isletiliwi mumkin.
Rezistorlar elektr tarmaqlari ha’m elektron kontaktlerdiń tatlawina alip keletin elementleri bolip, elektron jihazlarda har qiyli. Diskret tarkibiy bo’limler sipatinda a’meliy rezistorlar tǔrli qiyli birikpeler ha’m ko’rinislerden ibarat boliwi mumkin. Rezistorlar integral mikrosxemalar ishinde ha’m a’melge asiriladi.
Rezistordiń elektr funktsiyasi oniń qarsiliḡi menen belgilenedi: keń tarqalḡan sawda rezistorlar toḡizdan artiq ǔlkenlikdegi buyirtpalar qatarinda islep shiḡariladi. Qarsiliqdiń nominal ma’nisi komponentde ko'rsetilgen islep shiḡariw toleransige tuwri keledi.
Elektron belgiler ha’m notalar

O'chiriw diagrammasindaḡi rezistor ma’nisini ko'rsetiw ushin belgi o'zgeredi.
Uliwmaliq sxemalardan biri bul IEC 60062 ge muwapiq RKM kodi esaplanadi. Ol onliq separatordi ishlatiwden qashadi ha’m onliq ajratiwshini oniń qarsiliḡina mas keletin SI prefiksleri menen baylanḡan harip penen almastiradi. Maselen, 8K2 bõlegini markalaw kodi sipatinda, sxemada ya’ki materiallarda (BOM) 8.2 kΩ rezistor ma’nisini bildiredi. Qosimsha noller qattilaw tolerantliqdi ańlatadi, ma’selen, ush za’rǔr cifr ushin 15M0. Eger ma’nisti aldi qosimshani talab qilmasdan an’latiw mǔmkin bolsa (yaḡniy multiplikator 1), onliq ajratqish ornina "R" haripi isletiledi. Ma’selen, 1R2 1,2 Ω ni, 18R bolsa 18 Ω ni bildiredi.