Nizompv nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti bolalar psixologiyasini va uni


Х1П.4. Maktabgacha yoshdagi bolalar emotsiya-hissiyotlarining



Download 4,03 Mb.
Pdf ko'rish
bet49/196
Sana15.01.2022
Hajmi4,03 Mb.
#366205
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   196
Bog'liq
Bolalar psixologiyasi va uni o'qitish metodikasi

Х1П.4. Maktabgacha yoshdagi bolalar emotsiya-hissiyotlarining
 
rivojlanish shartlari.
Maktabgacha  yoshdagi  bolalarda  ijtimoiy  xayot  talablarini, 
ya’ni  ahloqiy  m e’yorlami  bajarish  yoki  bajarmaslikka  bog'liq 
ravishda  muayyan  kechinmalar  yuzaga  keladi.  Burch  hissining  ilk 
bor  namoyon  bo’lishi  4-5  yoshlarga  to’g’ri  keladi.  Chunki  bu 
davrda  mavjud  bilimlar,  ko’nikma  va  nialakalar  asosida  bolada 
ahloqiy  ong  shakllana  boshlaydi.  Chunki 
bu 
davrda 
bolalar 
kattalaming  talablarini  tushuna  boshlaydi 
va  ulami  uzining 
xatti-xarakati  xamda 
boshqalarning  hulq-atvoriga  tadbik  eta 
boshlaydi.
Maktabgacha  yoshdagi 
bolalarda 
faxr 
va 
uyat 
kabi 
etik  kechinmalar  xam  paydo  buladi.  Faxr  xissining  paydo 
bulishi 
uchun 
bola 
ongida 
konkret 
fazilatlar  bilan 
atrofdagilaming 
ularga  beradigan 
ijobiy 
bahosi 
o ’rtasida 
mavjud 
aloqadorlik  haqida 
shakllangan 
tasavvurlar 
ichki 
asos 
bo’lib  xizmat  kiladi.  Jumladan,  bola 4- 5  yoshli  bolalar 
faoliyatning 
har 
xil 
turlarida 
erishadigan 
mikdoriy 
ko’rsatkichlar  bilan  birgalikda  chiroyli  raqsga  tusha  olish; 
tez chopa olish; axlokiy  xususiyatlar (chiday  olish,  kulok solish); 
ota-onalari bilan faxrlanadilar.
Maktabgacha 
yosh 
davrining 
oxiriga 
kelib 
oliy 
xissiyotlar 
tobora 
ko’proq 
bola  hulq-atvorining  motivlari 
aylanib 
boradi. 
Hissiyotlar 
vositasida 
bolalar  jamiyatda
-
8 6
-


o ’rnatilgan  estetik,  etik  talablarga  muvofiq  ravishda  o’z  xohish 
istaklagi,  xatti-xarakatlarini  boshqara 
boshlaydi  .  Maktabgacha 
yoshdagi  bolalar  emotsiya  va  hissiyotlaming  rivojlanishi  bir 
qator 
shartlar 
bilai 
bog’lik.  M.LLisinaning 
tadqiqotlari 
ko’rsatishicha,  emotsiya  va  hissiyotlar  bolanig 
kattalar 
va 
tengdoshlari  bilan  bulgan  muloqati  jarayonida  shakllanadi.
Xayotning  dastlabki  yilaridan  boshlab  oiladan  tashkarida 
tarbiyalangan 
bolalardagi 
sust 
emosional 
rivojlanish 
butun 
xayotlari  davomida  saqlanib  qolishi  mumkin.  Buning  sababi 
shundaki,  maktabgacha  tarbiya  muassasalarida 
bitta  kishiga 
ko’p  bola  to’g ’ri  keladi.  Natijada  tarbiyachilaming  xar  bir  bola 
bilan  emosional  kontakti  kam  bo’ladi.
M M .Kolsovaning  malumotlariga  ko’ra  oiladagi  nosog’lom 
muhit  darhol  bolaning  chizadigan  rasmlarida  aks  etadi.
Oiladagi 
noto’g ’ri 
munosabatlar 
ba’zida 
bir 
tomonlama 
affektiv 
bog’liqlikni 
(ko’pincha 
onaga 
bo’lgan 
bog’Iiqni) 
yuzaga  keltiradi.  Bunda  bolaning  tengdoshlari  bilan muloqatda 
bo’lishi  ehtiyoji  susayadi,  bolaning  xulq-atvori  haddan  tashqari 
kattalarga  bog’liq 
bo’lib  qoladi,  bola,  xatto 
kuchli 
salbiy 
kechinmalar 
(masalan,  o’zi  bog’lanib  qolgan  odamga  nisbatan 
rashk)ni 
boshidan 
kechirishi 
mumkin.  M.M.Kolsova  va 
V.S.Muxinaning 
tadqiqotlarida 
ko’rsatilishicha, 
ota-onaga 
nisbatan 
rashkning 
namoyon  bo’lishi 
odamda 
oilada 
yangi 
farzandning 
tug’ilishi 
bilan  bog’liq  bo’ladi.
Emotsiyalar  va  hissiyotlar 
maktabgacha 
yosh  davrida 
etakchi 
bo’lgan 
faoliyat 
turi 
-  o’yinda 
juda  intensiv 
rivojlanadi.  O ’yin 
maktabgacha 
yoshdagi 
bolalar 
uchun 
nafaqat  etakchi,  balki  xilma  xil 
kechinmalarga  boy  faoliyat 
tu rid ir.
Emotsiyalar  va  hissiyotlar  bola  faoliyati  amalga  oshirila 
ijtimoiy-psixologik 
vaziyat 
bilan 
bog’liq. 
Emosiogen 
vaziyatlar, 
ya’ni 
kuchli 
kechinmalami 
uyg’otuvchi
vaziyatlar  yangiligi  g ’ayrioddiyligi 
bilan  ajralib  turadi.  Bola 
kattalarga 
nisbatan 
ancha 
ko’p 
emotsiyalami 
boshidan 
kechiradi.  Buning  sababi 
shundaki,  bolaning 
xayoti  tajribasi 
hali  kam  bo’lganligi 
uchun  ko’p  narsa  unga  g’aroyib  va 
yangi  bo’lib  ko’rin a d i.
Vaziyatga 
ko’ra  bolaning  hissiyot  va  emotsiyalari 
ham 
ijobiy 
(muxabbat,  xursandchilik), 
ham 
salbiy 
(jahl,  nafrat)
-
8 7
-


bo’lishi  mumkin. 
Agar  bola 
ehtiyojlarini 
qondira 
olish 
imkoniyatlariga 
ega 
bo’lsa 
ijobiy 
kechinmalar 
(stenik 
kechinmalar)  hosil  bo’ladi.  Bordi-yu,  vujudga  kelgan  vaziyatga 
bola  o ’z  ehtiyojlarini  qondirish 
imkoniyatiga  ega  bo’lmasa, 
salbiy (astenik)  emosional  kechinmalar  paydo  bo’ladi.
Umuman  olganda,  bolalar  xayotiy  vaziyatlarga 
optimistik 
munosabatda 
bo’ladilar,  ularga  tetik 
xayotdan  quvonuvchan 
kayfiyat xos. Emotsiya va  hissiyotlaming ontogenezdagi rivojlanish 
qonuniyatlarini, 
shuningdek  shartlari  va  yosh  xususiyatlarini 
hisobga  olish  bolalarda 
maktabga  psixologik  tayyorgarlikni 
shakllantirish 
imkonini 
beradi. 
Maktabga 
psixologik 
tayyorgarlikning 
asosiy 
komponentlaridan 
biri 
emosional 
tayyorgarlikdir.  Bu  tayyorgarlik 
nafaqat 
maktabda 
ta’lim 
boshlashni  xursandchilik bilan  kutish, balki  shu  bilan  birga  oliy 
hissiyotlaming 
ancha 
rivojlangan 
bo’lishi,  bola  shaxsining 
emosional  xususiyatlari  shakllangan  bo’lishini  taqoza  q ila d i.

Download 4,03 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish