Nizomiy nomidagi

Qirqquloqsimonlar devon davrida paydo bo‘lib, toshko‘mir davrida avj olib rivojlangan. Yashash sharoitini o‘zgarishi bilan ularning ko‘pchiligi o‘lib ketgan, qolganlari esa mezozoy erasi o‘simliklarining paydo bo‘lishida va keng tarqalishida muhim rol o‘ynagan.

Qirqquloqlar Yer sharining deyarli hamma qismida, ayniqsa sernam joylarda saqlangan. Qirqquloqlar tropik Osiyo, Avstraliya, Janubiy Amerikada hozirgi davrda mavjud 12000 turning 2/3 qismi tarqalgan. Ular xilma-xil o‘tlar, liana, epifit, qisman daraxtsimon ko‘rinishda uchraydi. Daraxtsimon formalarini balandligi 25 metrgacha boradi.

Qirqquloqlarda sporafit gametofitdan ustunlik qiladi. Qirqquloqsimonlarning kelib chiqishi ham propteridofitlarga borib taqaladi. Yuqorida bayon etilganlarga yakun yasab quruqlikdagi barcha sporali yuksak o‘simliklarning qadimgi vakillari yashil suvo‘tlardan evolyusion jarayonda kelib chiqqan deb aytish mumkin. Ularning hayot siklida geteromorf jinssiz (diploid sporafit) va jinsiy (gaploid gametofit) nasllarning gallanishi ro‘y beradi.(29)

Jinsiy jarayon oogamniy bo‘lib, uni amalga oshishi uchun suv zarur. Bu esa gametofit hajmini cheklanishiga va ildizni rivojlanmasligiga olib kelgan. Nasllarning gallanishi hayot siklining murakkabligi na gametofitni, na sporafitni mukammallanishiga, mustaqil ravishda yangi naslni vujudga keltirishga imkon bermagan. Buning oqibatida keyingi evolyusion jarayon quruqlikda tarqalgan o‘simliklar urchishi ko‘payishni soddalashtirishga, gametofitni reduksiyalash yo‘nalishida borgan.