Nizomiy nomidagi toshkent davlat

Partiyalarning ijtimoiy, gumanitar, ma’naviy sohalarni yuksaltirish borasidagi vazifalari.
Inson O‘zbekistonda demokratik o‘zgarishlarning bosh maqsadi va harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Partiyalar uning uyg‘un rivojlanishi, manfaatlarini ro‘yobga chiqarishning amaliy tizimini yaratish, jamiyatning o‘zagi bo‘lgan oilani har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, eskirgan bir qolipdagi fikrlash tarzi va ijtimoiy fe’l-atvorni o‘zgartirish tarafdoridir. G‘animlar o‘z harakatlari, buzg‘unchiliklaridan katta natijalarni kutgan, O‘zbekistonni parchalab, o‘zlari xoxlagan davlatni qurmoqchi edi. O‘sha davr voqealari haqida “Vek” gazetasi shunday yozgan edi. “SSSR parchalanib ketgandan so‘ng eng dahshatli voqea O‘zbekistonda bo‘lishi kerak edi. Lekin bunday bo‘lmadi. I.Karimov birorta ham xatoga yo‘l qo‘ymadi”. O‘zbekistonda 80-yillardagi eng dahshatli hol ijtimoiy tizimning tizimning barbod bo‘lishi emas, balki odamlarning ertangi kunga bo‘lgan ishonchining puchga chiqishi edi. Bu haqda Leonid Levitin shunday yozgan edi: «Islom Karimovning tanglik davridagi siyosiy etakchi sifatida qilishi kerak bo‘lgan va qilgan eng katta ishi ruhan tushkun va o‘ziga bo‘lgan ishonchni yo‘qotgan millatga umidini qaytarib berdi»¹. Kelajakka ishonch ruhida yashashintilish hissini tarbiyalash partiyalar e’tibor berishi lozim bo‘lgan eng nozik soha hisoblanadi. Ilk o‘rta asr buyuk mutafakkirlaridan biri Abu Nasr Forobiy ma’naviy ozodlik, inson takomili, adolatli jamiyat qurishning birdan-bir sharti odamlarni ezgu-g‘oyaviy jihatdan voyaga etkazish deb bilgan va bu haqda shunday deb yozgan: «Inson baxt-saodat nimaligini tushungan bo‘lsa-yu, unga erishishni maqsad qilib olmasa, g‘oya va xohishiga aylantirmagan bo‘lsa, unga nisbatan ozgina bo‘lsa-da, shavq va zavq sezmasa, istak va mulohazasini, kuch va quvvatini boshqa narsalarga sarflasa bu qilmishlari yomon va noo‘rinlidir…»¹.

Partiya davlatning ijtimoiy sohaga oid siyosatidagi strategik ustuvor yo‘nalish - insonga bo‘lgan e’tibor tashkil etishi lozim deb hisoblaydi. Partiya islohotlarning barcha bosqichlarida erishilgan natijalarni aholi farovonligining o‘sishi bilan baholaydi. Ular o‘rtasidagi birlik, kelajakka ishonch, muhim vazifalar atrofida birlashish, safarbarlikka chorlash vazifalar echimining asosini tashkil etadi. Forobiy fikriga ko‘ra, haqiqiy baxtga erishish maqsadida o‘zaro yordam qiluvchi kishilarni birlashtirgan jamiyat fozil jamiyatdir².

Partiya jamiyatning ziyolilashuvi tarafdori, zero davlatning iqtisodiy taraqqiyoti faqat fan va texnikaning yangi yutuqlariga tayanishi mumkin. O‘z davrida jadidlar o‘z injeneri, shifokori, yuristi, o‘qituvchisiga ega bo‘lgan millatgina mustaqil bo‘la oladi deb hisoblashardilar³. SHunday ekan, ta’lim va fanning ustuvor rivojlanishini ta’minlash zarur. Partiyalar inson ma’naviy salohiyatining uzluksiz o‘sishini ta’minlashga intiladi. U zamonaviy ilmiy bilimlar bilan qurollangan va barkamol insonni shakllantirishga xizmat qiladigan ta’limning yangi milliy modeliga to‘liq o‘tish jarayonini qo‘llab-quvvatlaydi va unda faol ishtirok etadi. CHunki yuksak ilmiy salohiyatga ega bo‘lgan kishilar, davlat tomonidan har tomonlama qo‘llab-quvvatlanayotgan taraqqiyparvar va obro‘li ilmiy maktablargina jamiyatning gullab-yashnashini ta’minlashi mumkin.

Ushbu yo‘nalishda partiya asosiy e’tiborni o‘rta ta’lim sohasidagi muammolarga, birinchi galda, o‘qitish sifati, kutubxonalar tizimi rivoji, o‘quvchilarning zamonaviy adabiyotlar bilan ta’minlanishi, maktablarning asbob-uskuna, kompyuter texnikasi, anjomlar bilan jihozlanishiga qaratadi. Iqtisodiy imkoniyatlar ortib borishi bilan partiya akademik litsey va kollej o‘quvchilari uchun stipendiyalar joriy etishga harakat qiladi.

Partiya tibbiyot, ta’lim, fan, madaniyat xodimlarining ijtimoiy mavqeini oshirishda faollik ko‘rsatadi. Partiya ularning shart-sharoitini yaxshilash va ish haqining sezilarli o‘sishi uchun qat’iy tadbirlar qo‘llaydi.

Partiya davlatning yaxlit va talabga javob beradigan yoshlar siyosatini amalga oshirishga alohida ahamiyat qaratadi. Partiyaning sa’y-harakatlari har tomonlama kamol topgan, Vatanga sodiq, rivojlangan bozor munosabatlari va fuqarolik jamiyati shakllanishi jarayonlarida faol ishtirok etishga tayyor yigit va qizlarni tarbiyalashga yo‘naltiriladi. Partiya yoshlar uchun sabot bilan, bosqichma-bosqich ijtimoiy ko‘tarinkilik muhitini yaratishga va ularning ijtimoiy-siyosiy istiqbolini belgilab berishga o‘z kuchini sarf etadi.

Aholining siyosiy va ijtimoiy faolligini oshirmasdan turib fuqarolik jamiyatini qurib bo‘lmaydi. Ongli va faol insongina barcha qiyinchiliklarni engib, mustaqil O‘zbekistonning gullab-yashnashiga va xalqaro hamjamiyatning to‘laqonli a’zosi bo‘lishiga o‘z hissasini qo‘shishi mumkin.

Partiya o‘z faoliyatidagi muhim yo‘nalishlardan birini O‘zbekistonda yashovchi millat va xalqlarning tili, madaniyati, urf-odati va an’analari rivojiga ko‘maklashish, jamiyatda fuqaroviy, millatlararo va dinlararo totuvlikni mustahkamlash, e’tiqod erkinligini himoya qilishda deb hisoblaydi. Mamlakatimizda statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 136 millat, elat, xalq va etnik guruhlarning vakillari yashaydi. Ularning har biri o‘z milliy madaniy urf-odatlari, an’analari, tili, konstitutsiyaviy huquqiy tenglikka ega O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar borasidagi davlat siyosatining natijasi - demokratik taraqqiyotning hosili sifatida 100 dan ortiq milliy-madaniy markaz faoliyat ko‘rsatmoqda. SHu yo‘nalishda markazlar tuzish bo‘yicha 15 ta tashabbuskor guruh ish olib bormoqda. O‘zbekistonda barcha millat vakillariga teng huquqli munosabat davlat qonuni bilan mustahkamlangan. Buning ijobati maktablarimizda 9 ta milliy tilda o‘qitish ishlari, 20 tilda ommaviy axborot nashrlari faoliyat ko‘rsatayotganligida ko‘rinmoqda¹. Partiya diniy ekstremizm va fanatizmni keskin qoralaydi va ularning barcha ko‘rinishlariga qarshi kurash olib boradi. Xalqning ma’naviy-axloqiy yuksalishiga intilgan holda partiya taraqqiyparvar milliy an’analarni rivojlantirish bilan birga jahon madaniyatining yaratuvchan salohiyatidan, umuminsoniy qadriyatlardan foydalanish tarafdoridir.

Partiya o‘tish davrining murakkab sharoitida ijtimoiy loqaydlik, giyohvandlik, fohishabozlik, zo‘ravonlik, ekstremizm va shunga o‘xshash tahdid va xurujlarni muayyan ijtimoiy dasturlar yordamida tugatish ishida faol ishtirok etadi.

Partiya o‘zining ekologik siyosatini inson hayoti xavfsizligini ta’minlash, ma’nan va jismonan sog‘lom avlodni shakllantirish hamda millat genofondini asrash maqsadida zarur bo‘lgan barcha shart-sharoitni yaratish asosida faoliyat yuritadi. Partiya tabiatdan foydalanuvchilarning tabiiy zaxiralardan oqilona foydalanish va atrof muhitni himoyalashda iqtisodiy manfaatdorlik tizimini yaratishga, ekologik muammolarni hal etish uchun respublikaning xalqaro tizimlarga uzviy kirishishini ta’minlashga intiladi.

Partiya demokratik va ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, xalqimizning ma’naviy taraqqiyoti, shuningdek O‘zbekistonning xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashuvini mamlakat xavfsizligi, jamiyatimizda tinchlik va barqarorlik, millatlararo va fuqaroviy totuvlikni ta’minlashdek fundamental vazifalarni hal qilmasdan tasavvur etib bo‘lmaydi deb hisoblaydi.

Partiya davlatning milliy manfaatlarini himoya qilishga, uning mamlakat xavfsizligi, mintaqada va umuman jahonda barqarorlik, O‘zbekistonning xalqaro munosabatlar va jahon xo‘jaligi aloqalari tizimiga jadal integratsiyalashuvini ta’minlashga qaratilgan tashqi siyosatini amalga oshirishda har tomonlama ko‘mak beradi.

Dunyoda yuz berayotgan o‘zgarishlar xalqaro, mintaqaviy va milliy xavfsizlik tamoyillarining uzviy bog‘liqligini yana bir bor tasdiqlamoqda.

Afg‘onistonda amalga oshirilgan aksilterror operatsiyasi natijasida vujudga kelgan yangi geosiyosiy vaziyat jahon hamjamiyati tomonidan mintaqamizning xalqaro xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlashdagi ahamiyatini anglab etishiga olib keldi.

Bu, o‘z navbatida, O‘zbekiston va mintaqamizga xavf solayotgan tahdidlarga qarshi xalqaro hamjamiyat ko‘magida ishonchli to‘siq qo‘yish, shuningdek xalqaro doiralarda mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash borasida mamlakatimizning siyosiy-diplomatik tashabbuslari bilan chiqishiga qo‘shimcha imkoniyatlar yaratadi.

Shu munosabat bilan partiya davlatning tashqi siyosatida quyidagilarni o‘zining ustuvor vazifalari deb biladi:

• 
  dunyo hamjamiyati bilan xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm, narkotrafik, noqonuniy qurol savdosi, uyushgan jinoyatchilik va boshqa turdagi transmilliy tahdidlarga qarshi yaqindan hamkorlik qilish;
  
• 
  xalqaro hamjamiyatning Afg‘onistondagi urushdan keyingi hayotni izga solish, bu mamlakatni mintaqaviy loyihalarga jalb etish borasidagi sa’y - harakatlariga ko‘maklashish;
  

• 
  O‘zbekistonning Markaziy Osiyoda yadro qurolidan holi hudud yaratish borasidagi tashabbusining amalga oshishiga ko‘maklashish;
  
• 
  Markaziy Osiyo mintaqasida, eng avvalo, tabiiy resurslardan foydalanish, energetika, suv zaxiralari va ekologiya sohalarida, transport-kommunikatsiya infratuzilmalarini, jumladan, gaz va neft quvurlarini qurish borasida o‘zaro foydali iqtisodiy hamkorlikni har tomonlama kengaytirish;
  
• 
  jahonning etakchi davlatlari (AQSH, Evropa Ittifoqi davlatlari, YAponiya, Rossiya, Xitoy, Hindiston va boshqalar) bilan, eng avvalo, mintaqada xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash borasida ikki tomonlama hamkorlikni yanada chuqurlashtirish, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, ijtimoiy sohalarda o‘zaro foydali aloqalarni kengaytirish;
  
• 
  O‘zbekistonning xalqaro maydondagi mavqeini mustahkamlash, dunyo jamoatchiligini respublika zaxiralari, resurslari, imkoniyatlari (jumdalan, investitsion imkoniyatlari), shuningdek mamlakatning milliy rivojlanish strategiyasi, davlat va jamiyat qurilishining barcha sohalarini isloh qilish jarayonining borishi to‘g‘risida xabardor qilish.
  

Mintaqada va umuman dunyoda yuzaga kelgan vaziyat chegaralarimizning daxlsizligini, mamlakatimiz yaxlitligini ta’minlaydigan, O‘zbekistonning barqaror taraqqiyotini kafolatlaydigan milliy xavfsizlik tizimining shakllantirilishini taqozo etadi.

Shu munosabat bilan, Qurolli Kuchlarimizni isloh qilish borasida boshlangan ishlar nihoyasiga etkazilishi zarur. Davlatimizning Qurolli Kuchlari zamonaviy talablarga javob berishi, mamlakat xavfsizligiga tahdidlarni inobatga olgan holda tuzilgan bo‘lishi lozim.

Partiya O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining professional, har tomonlama ta’minlangan, harakatchan, har qanday tashqi tajovuzni qaytarishga tayyor va mamlakat mudofaasini samarali himoya qilishga qodir bo‘lgan armiyani tuzishga qaratilgan siyosatini qo‘llab-quvvatlaydi va uni amalga oshirishda faol ishtirok etadi.

Qurolli Kuchlar davlat va jamiyatning doimiy e’tiborida, harbiy xizmat esa etarli darajada moddiy jihatdan ta’minlanishi hamda xalq orasida alohida hurmatga sazovor bo‘lishi lozim. Partiya harbiy qurilish sohasidagi davlat siyosatining asosiy mazmuni va mohiyatini shunda deb biladi.

Partiya ushbu vazifalarning amalga oshirilishini har bir fuqaroning, qolaversa, butun jamiyatning ishi deb biladi. Harbiy xizmatga chaqiruv, harbiy ta’lim, yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash tizimini takomillashtirish jarayonida ishtirok etish partiyaning mudofaa siyosati yo‘nalishidagi ustuvor vazifalardan biri bo‘lib qoladi. Armiyada xizmat qilish har bir yigit uchun, mamlakatimizning har bir fuqarosi uchun obro‘li faoliyatga, jamiyat va hayotdagi o‘rnini ongli ravishda tanlash, jasorat va vatanparvarlik maktabiga aylanishi lozim.

Partiya o‘z sa’y-harakatlarini harbiy xizmatchining aqliy va ijtimoiy-ma’naviy jihatdan kamolga etgan, jamiyatdagi o‘rni va mavqeini anglaydigan, jamiyat oldida javobgarlikni his etadigan shaxs sifatida shakllanishi uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy-iqtisodiy, huquqiy, psixologik va boshqa shart-sharoitlarni ta’minlashga qaratilgan dasturlarni amalga oshirishga safarbar etadi.

Tadbirkorlar va ishbilarmonlar harakati - O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasi mamlakatda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotini, demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini shakllantirish haqida bayonot berib, yuqorida zikr etilgan siyosiy platformaga tayangan holda mamlakatimiz ijtimoiy hayotining barcha sohalarini erkinlashtirishga qaratilgan keng siyosiy va fuqarolik harakati partiyasi bo‘lishga intiladi.

O‘zbekiston Liberal - demokratik partiyasining muhim vazifasi O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va davlat hokimiyatining joylardagi vakillik organlariga ko‘ppartiyaviylik tamoyiliga asoslangan demokratik parlament saylovlarida siyosiy platformasida aks ettirilgan asosiy yo‘nalishlarni amalga oshirish imkoniyatini yaratadigan qonunlar va davlat qarorlarini qabul qilishda etarli ta’sirga ega bo‘ladigan o‘rinlarni qo‘lga kiritish hisoblanadi.

SHu maqsadda partiya O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari doirasida faoliyat yuritib, quyidagi asosiy masalalar echimiga o‘z diqqatini qaratadi:

• 
  partiya siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini targ‘ib qilish;
  
• 
  aholining huquqiy va siyosiy madaniyatini shakllantirishda hamda saylovchilarda ko‘ppartiyaviylik asosida o‘tkaziladigan demokratik saylovlarda ovoz berish huquqidan ongli va mas’uliyatni his qilgan holda foydalanishga intilish ko‘nikmalarini tarbiyalashda ishtirok etish;
  
• 
  muhim ijtimoiy muammolarga jamiyat e’tiborini jalb etish hamda ularning partiya siyosiy platformasida ilgari surilgan hal etish yo‘llari haqida ijobiy ijtimoiy fikrni shakllantirish;
  
• 
  partiya kelgusida navbatdagi parlament saylovlarida davlatning qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatining barcha bo‘g‘inlariga deputatlikka nomzod sifatida ko‘rsatiladigan yuqori malakali, huquqiy ma’lumotga ega hamda siyosiy faol a’zolar va partiya tarafdorlari siymosida siyosiy elitani (arboblarni) shakllantirish va tarbiyalash;
  
• 
  demokratik ko‘ppartiyaviylikka asoslangan saylovlarda - Xalq deputatlari tuman va shahar kengashlaridan tortib, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasigacha tuziladigan barcha darajadagi saylov okruglari bo‘yicha partiya nomzodlarini ilgari surish orqali o‘zining to‘laqonli ishtirokini ta’minlash;
  
• 
  tegishli vakolatli hokimiyat organlari faoliyatiga partiyaning belgilangan ta’sirini imkoniyat darajasida ta’minlash maqsadida partiya tomonidan ilgari surilgan nomzodlarning faol saylovoldi targ‘ibotini olib borish hamda saylovchilar bilan ishlashda qonunda belgilangan tartibda harakat qilish;
  
• 
  saylov natijalari asosida Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va davlat xokimiyatining joylardagi vakillik organlarida partiya fraksiyalarini shakllantirish hamda ular orqali qonunda belgilangan tartibda partiyaning ijtimoiy tayanchi bo‘lmish mulkdorlar qatlami va partiyani qo‘llab-quvvatlovchi saylovchilar manfaatlarini ifoda etuvchi qonunlar va hukumat qarorlarini qabul qilishga qaratilgan siyosiy tashabbuslar bilan chiqish.
  

Hokimiyatning vakillik organlarida ko‘pchilikka ega bo‘lish O‘zbekiston Liberal-demokratik partiyasining asosiy maqsadi emas, balki amaliy ustuvor yo‘nalishlari, dasturi hamda siyosiy platformasida aks ettirilgan strategik va taktik maqsadlariga erishish vositasidir.

Partiya jamiyat diqqat-e’tiborida turgan muammolarni aholining aksariyat qismi, birinchi navbatda, tadbirkorlar va ishbilarmonlar manfaatlarini himoya etadigan, mustaqil O‘zbekistonning gullab-yashnashi, qadimiy diyorimizda istiqomat qiladigan har bir inson farovonligining muttasil o‘sib borishiga qaratilgan qarorlar qabul qilish jarayonida izchil faoliyat yuritadi.

2. Partiyalarning vakillik organlari faoliyatidagi faoliyatida ma’naviyat masalalari.
Bugungi kunda demakratik jarayonlarni saylovlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Saylovlar fuqorolarning eng muhim konstitutsiyaviy huquqlaridan biri bo‘lib, ushbu huquq orqali ular davlat boshqaruvida ishtirok etadilar va fuqorolik faolliklarini ko‘rsatadilar. Saylovlarning ahamiyati to‘g‘risida Prezidentimiz to‘xtalib o‘tar ekan quyudagi fikrlarni bildiradilar: “saylovlar jarayonida xar qaysi davlat xar qaysi jamiyat xilma-xil fikrlar, odamlarning hoxish-irodasi orzu umidlari ijtimoiy kayfiyatlari ayniqsa, yaqqol namoyon bo‘ladi. Shu bilan birga xar qanday siyosiy harakatlar va kuchlar saylovga tayyorgarlik ko‘rishi o‘z platformalarini belgilab olishi, bularning barchasi tabiiy xoldir. Busiz o‘zi hayot ham, taraqqiyot ham bo‘lmaydi.”¹

Demakratik davlatning asosiy belgilaridan biri bu parlamentni ko‘ppartiyaviylik tamoyili asosida tashkil etilishidir. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi saylovlar asosida shakllanar ekan, bu jarayon siyosiy partiyalarnin ishtirokisiz amalga oshmaydi. “Siyosiy partiyalarni parlamentni shakllantirishdagi ishtiroki ularning asosiy elektoral funksiyasi yo‘lida hizmat qilib, bu uning davlat xokimiyatini egallash v amalga oshirish uchun mo‘ljallangan tashkilot sifatidagi mohiyatini belgilab beradi. Demakratik jamiyatda ushbu maqsadga faqatgini qonuniy yo‘l bilan erishish, ya’ni siyosiy partiyalarning saylovlarda, avvalambor, markaziy davlat institutlarida davlat boshlig‘i va parlamentni shakllantirishda qatnashishi bilan amalga oshirilishi ko‘zda tutiladi.” ¹

Respublikamiz siyosiy partiyalarining Qonunchilik palatasi saylovlarida ishtiroki 2003 yil 29 avgustda yangi tahrirda qabul qilingan “Oliy Majlisga saylov to‘g‘risida”gi qonuni bilan kafolotlangan. Ushbu qonunning 1-moddasida “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi (quyi palata) besh yil muddatga saylanadigan 150 deputatdan iborat. Qonunchilik palatasining bir yuz o‘ttiz besh deputati xududiy bir mandatli saylov okruglari bo‘yicha ko‘ppartiyaviylik asosida umumiy, teng va to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yo‘li bilan saylanadi”².

Ushbu qonunda siyosiy partiyalarning Qonunchilik palatasiga nomzodlar ko‘rsatish tartibi, nomzodlarning ro‘yxatga olish tartibi va saylov jarayonlarida siyosiy partiyalarga teng imkoniyatlar yaratilishi belgilandi. Siyosiy partiyalarning Oliy Majlis Qonunchilik palatasiiga sayloviga oid vakolatlarning eng asosiysi ularning nomzodlar ko‘rsatish xuquqiga ega ekanligidir. Bunday vakolat O‘zbekiston Respublikasi “Siyosiy partiyalar to‘g‘risida”gi (12 modda) va O‘zbekiston Respublikasi “Oliy Majlis saylov to‘g‘risida”gi (20 modda) qonunlarida mustaxkamlangan.

O‘tgan yillar davomidagi saylovlarda nomzodlar ko‘rsatishga doir qonunchilikdagi o‘zgartirishlarga e’tibor bersak, ular toboro siyosiy partiyalarning saylovlardagi ishtirokini mustaxkamlab borayotganiga guvoh bo‘lamiz. Bu holat siyosiy partiyalarning saylovlarda haqiqiy raqobat olib borishi uchun zamin tayyorlaydi. 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi “Oliy Majlis saylov to‘g‘risida”gi qonuni 20- moddasiga ko‘ra, deputatlikka nomzodlar ko‘rsatish huquqiga Qoraqolpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi, Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari ham ega edi.³ Siyosiy partiyalarning saylovlardagi ishtiroki etish huquqi 2008 yil 25 dekabrda Prezidentimiz tomonidan yangi “Saylov to‘g‘risidagi qonun xujjatlari takomillashgani munosabati O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun xujjatlariga o‘zgartirish va qo‘shimchchalar kiritish haqida” gi qonuniga imzo chekishi yanada kengayishiga olib keldi. Ushbu qonunga ko‘ra saylov jarayonlarida tashabbuskor guruxlarning ishtiroki bekor etildi.

Chunki tashabbuskor guruhlari tomonidan nomzodlar ko‘rsatish yildan-yilga takomillashib borayotgan ko‘ppartiyaviylik tizimida samarasiz institutga aylanib qoldi. Bu institut bekor qilingunga qadar bo‘lgan oxirgi saylovlarda mustaqil deputatlar siyosiy partiyalar bilan raqobatlasha olmadilar. Mustaqil deputatlar guruxlari to‘g‘risida professor Akmal Saidov to‘xtalar ekan, o‘z fikrlarini quyudagicha bayon etadi: “parlament saylovlari shuni ko‘rsatadigi, mustaqil nomzodlarning aksariyati saylovlarda qatnashish tajribasiga ega emaslar. Ularning etarli darajada yo‘lga qo‘ygan saylov kompaniyasini o‘tkazish mexanizmi ham yo‘q. Siyosiy partiyalar bu borada ulardan ustundirlar. Mustaqil nomzodlarning aksariyati siyosat bilan yaqindan va to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq bo‘lmaganliklari uchun ularning professional siyosatchilar bilan raqobatlashishi va keyinchalik parlamentda o‘z manfaatlarini qat’iyatlik bilan himoya qila olishlarini qiyinlashtiradi”¹.

Mamlakatimiz saylov jarayonlarida fuqorolar tashabbuskor guruhlari tomonidan nomzodlar ko‘rsatish institutini bekor etilishi siyosiy partiyalar uchun ham imkoniyat ham mas’uliyat sifatida baxolashimiz mumkin.

Evropa va dunyoning boshqa rivojlangan mamlakatlarida davlat xokimiyatining barcha jabhalarida faoliyat yuritayotgan davlat va jamoat arboblari partiyalardan etishib chiqadi. AQSH da prezident saylovlarida g‘alaba qozongan prezident bo‘shab qolgan ikki yarim mingdan ziyod davlat mansablarini aksariyatiga o‘z partiyasining tavsiyasi bilan kadrlarni tanlab oladi. CHunki ushbu shaxslar partiyaviy raqobatlar natijasida o‘zini shaxsiy va ilmiy saloxiyatlarini qo‘rsatishga erishib, siyosiy jixatdan etuk darajada tarbiyalanadi. Mamlakatimizning mavjud partiyalarida ham barcha sohalarda halol raqobat va munozaralar tizimli ravishda tashkil etilmasdan turib g‘oyaviy va siyosiy jihatdan etuk arboblarni shakllantirish mumkin emas.

Saylovoldi tashviqoti davrida saylovchilarga beriladigan nomzodlar va ularning dasturlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarning aniq ravshan bo‘lishi zarur. Ular o‘z dasturlarida siyosiy, iqtisodiy masalalar bilan qatorda ma’naviy-ma’rifiy dasturlarini ilgari surishlari lozim.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga saylovlarda siyosiy partiyalarning muvaffaqqiyatli ishtiroki Qonunchilik palatasidagi partiyalar faoliyatiga yo‘l ochib beradi. “O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi faoliyatida siyosiy partiyalar ishtiroki esa har bir rivojlangan demakratik-huquqiy davlat parlamentida siyosiy partiyalar faol ishtiroki muqarrar bo‘lgani kabi tabiiy va muhim xodisadir. Chunki siyosiy partiyalar siyosiy tizimning markaziy bo‘lagi sifatida ijtimoiy-siyosiy tizim yoki xayotda muhim o‘rin egallaydilar.”¹

Ko‘ppartiyaviylik tizimi amal qilayotgan davlatlarda parlament xar doim o‘z tarkibiga ko‘ra partiyaviyy xususiyatga ega bo‘ladi. Zero, ushbu xolatda, “siyosiy partiyalarsiz parlamentarizm qurib bo‘lmaydi” degan mashxur aqida amal qiladi.¹ Zotan demakratik huquqiy davlatda parlament shakllanish shakli sifatida ko‘ppartiyaviylik asosida o‘tkazilgan saylov yagona maqsadi bo‘lgan yo‘l bo‘lganidek, parlament tashkil etilishi va faoliyatida ham siyosiy partiyalar va ularning birlashmalari o‘rni va ahamiyati yuqori bo‘ladi. Siyosiy partiyalarning parlament faoliyatidagi ishtiroki shaklini quyudagicha tasniflab, tadqiq etish maqsadga muvofiq:

• 
  ciyosiy partiya vakillarining parlamentdagi faoliyati;
  
• 
  ciyosiy partiya vakillari birlashmalari (deputalik birlashmalari, guruxlari,fraksiyalari) ing parlamentdagi faoliyati;
  

bir necha siyosiy partiyalar fraksiyalarining birgalikdagi faoliyati. Bunda siyosiy partiyalar fraksiyalarining blokka birlashishi qonunda nazarda tutilgan huquqlarini amalga oshirishda ularning mustaqilligi cheklab qo‘yilmaydi.²

Hozirda Respublikamizda mavjud siyosiy partiyalar 2009 yilgi saylov yakunlari bo‘yicha 53, XDP 32, Milliy Tiklanish 31, Adolat SDP 19 nafar deputatlik o‘rinlariga ega bo‘lib o‘z fraksiyalarini tuzishga erishdilar. Ular Qonunchilik palatasidagi faoliyati davrida partiya maqsad va vazifalari, dasturlaridan kelib chiqgan xolda ish yuritadilar. Respublikamiz OAVni kuzatib borsak, Qonunchilik palatasidagi qonunlar muxokamasi paytida fraksiyalar qonun loyixalari partiyalar dasturlariga qanchalik mosligi nuqtai nazaridan qarashlari quchayib bormoqda. Misol uchun Qonunchilik palatasida o‘tgan oylarda muxokama etilgan Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi qonun loyixasini oladigan bo‘lsak, O‘zLiDeP bu loyixaning tadbirkorlik su’bektlariga moddiy jixatdan zarar etkazmasligi uchun takliflar bersa, XDP bu xolatda axolining ma’naviy qiyofasiga ta’sir etmasligi masalasini ko‘tardilar. Bu jarayonlar parlamentimizning rivojiga hizmat qilish barobarida qonunlarning puxta yaratilishi uchun ham foydalidir.

Oliy Majlis Qonunchilik palatasisidagi siyosiy partiyalar faoliyatini o‘rganib chiqib, ularning Qonunchilik palatasisining vakolatlarini taxlil etish barobarida bir necha asosiy yo‘nalishni ko‘rsatish mumkin.

Qonunchilik soxasidagi faoliyati. Siyosiy partiya fraksiyalarining Qonunchilik jarayonidagi ishtiroki aloxida ahamiyatga ega bo‘lib, bu qonunchilik faoliyatining asosiy funksiyasi xisoblanadi. ushbu jarayonni uzoq muddatli va murakkab jarayonligini inobatga olib, fraksiyalarning qonun ijodkorligi sohasidagi faoliyatini bu borada ko‘rsatish mumkin. Fraksiyalarning qonun ijodkorligi soxasidagi ishtirokini uning ishtirokchilari doirasiga qarab quyudagi yo‘nalishlarni ko‘rsatish mumkin.

- Qonunchilik tashabbusi huquqqidan foydalanib, saylov oldi dasturida e’lon qilingan ma’naviyat, ma’rifat sohalariga doir yangi qonunlar loyihasini fraksiya a’zolari tomonidan ishlab chiqish,

- Biror bir qo‘mita tomonidan muxokama etilayotgan qonun loyixalarini xalq ma’naviyatini yuksaltirishdagi ahamiyatini nazarda tutgan holda fraksiya tomonidan muxokama etilishi,

- Qonunchilik palatasida muxokama etilayotgan qonun loyixasi yuzasidan ma’naviyat, meros, milliy o‘zlikni anglash masalalarini nazarda tutgan holda fraksiya taklifini kiritish,

- Muayyan bir qonun muxokamasi yuzasidan kelishuv komissiyasi tuzish masala kiritish.¹

YUqoridagi masala borasida parlamentimizdagi fraksiyalar faolitida ko‘rib o‘tsak, Adolat SDP fraksiya tomonidan 2006 yil davomida 30 dan ortiq qonun loyixasini tayyorlagan bo‘lsa, 2007 yil davomida 44tani tashkil etdi.2008 yil davomida esa fraksiya tarafidan 19 ta qonun loyixasi bo‘yicha takliflartayyorladi va tegishli qo‘mitaga taqdim etdi.2008 yil davomida Milliy Tiklanish DP a’zolari tomonidan 60 ga yaqin qonun loyixalari o‘ztakliflari bo‘yicha faol ishtirok etib, o‘z fikrlarini bildirdi. Jumladan, Azamat Ziyo “Muzeylar to‘g‘risida” gi Qonunni qonunchilik tashabbusi huquqi bilan kiritdi va ushbu qonun qabul qilindi.

Tashkiliy masalarni tayyorlash va xal etishga doir vakolatlari. Qonunchilik palatasi majlislarining kun tartibida muxokama qilinayotgan masalalarni ko‘rib chiqib tartibi va moxiyati yuzasidan, takliflar hamda fikr muloxazalarni kiritishga haqlidir. Fraksiya va deputatlik guruxlari navbatdan tashqari majlis chaqirishni talab etishlari va Oliy Majlisning qo‘shma majlisini chaqirish vakolatlariga (O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi Reglameti 3- modda) ham egadir.

Parlament nazoratini amalga oshirish yuzasidan vakolatlari. Oliy Majlis Qonunchilik palatasi mavjlislarida davlat xokimyati va boshqaruv organlarining mansabdor shaxslari va ularning tasarrufiga kiradigan masalalar yuzasidan asoslangan tushuntirishlar berish yoki O‘zbekiston nuqtai nazarini bayon bayon qilish talabi bilan bilan chiqishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Qonunchilik palatasi fraksiyalarining xukumat a’zolarini va ularning faoliyati masalalari yuzasidan chiqish qilish masalasini qo‘yish huquqi ham mavjuddir.

Qonunchilik yuzasidan nazorat taxlil olib borish. Bu ham partiya fraksiyalarining muxim yo‘nalishi bo‘lib, bu faoliyat orqali siyosiy partiyalar fraksiya joriy qonunlarning qanchalik ijro yuetilayotganidan xabardor bo‘ladidlar.

Siyosiy partiyalar fraksiyalarining fuqorolar bilan bevosita faoliyati bo‘lib, unga aholi o‘rtasida targ‘ibot va tashviqot ishlarini olib borish, saylovchilar bilan uchrashishlar o‘tkazish hamda fuqorolarning murojjaatlariga javob berishi kabi soxalar kiradi. Fraksiyalarning bu faoliyatini o‘tgan davriga nazar tashlasak, 2008 yilda O‘zbekiston XDP tomonidan saylovchilar bilan mamlakatimizda olib borilayotgan isloxotlar axamiyatini tushuntirish va ularning bugungi kundagi muommolarini o‘rganish va hal etish maqsadida 735 ta uchrashuv tashkil etilgan. Deputatlar tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va saylov okruglarida 1266 nafar fuqoro qabul qilingan bo‘lsa, Milliy Tiklanish DP fraksiya a’zolari saylovchilar bilan 800 marta uchrashuvlar o‘tkazib, 495 fuqoroni qabul qilgan. O‘zbekiston Adolat SDP fraksiya tomonidan 231 uchrashuv o‘tkazilib, deputatlar 179 nafar fuqoroni murojaatlariga javob berganlar.

Dunyodagi demakratik fuqorolik jamiyatlarida xokimiyatning bo‘linish tamoyiliga asoslangan davlat qurilishiga o‘tilgan. Hokimiyatning nisbatan mustaqillik asosida qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud xokimiyatiga bo‘linadi. Respublikamizda ham hokimiyatning bo‘linish prinsipini izchil amalga oshira borib, davlat xokimiyati tizimida chuqur isloxotlar qilindi. O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishishi va demakratik xuquqiy davlvlat barpo etish jarayonidagi eng muxim vazifalardan biri bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotni barpo etish bo‘lsa, ikkinchi muxim vazifa Respublikamizda davlat hokimiyat ining vakillik va fuqorolar ning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining yangi mustaqillik sharoitiga mos keladigan tizimini yaratish edi. “O‘zbekiston Respublikasi maxalliy hokimiyat idoralarini qayta tashkil etish to‘g‘risida”gi Qonuniga muvofiq 1992 yil yanvardan boshlab viloyat, tuman va shaxarlarda joylarda vakillik xamda shjroiya boshqaruviga raxbarlik qiluvchi xokimlik lavozimi tashkil etildi. Bundan tashqari maxalliy davlat xokimiyatibilan bog‘liq munosabatlarni tartibga solish uchun 1993 yil 2- sentyabrda O‘zbekiston Respublikasining “Maxalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida” gi Qonuni qabul qilindi.

O‘zbekiston Respublikasi davlat hokimiyati vakillik organlarining tizimi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiya va boshqa soxaga doir xujjatlarda belgilangan bo‘lib, ular quyudagicha tizimlaniadi:

• 
  O‘zbekiston Respublikasi OliyMajlisi –O‘zbekiston Respublikasining oliy davlat vakilik orgoni bo‘lib, qonun chiqaruvchi xokimiyatni amalga oshiradi.
  
• 
  Qoraqolpg‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi Qoroqolpg‘iston Respublikasidagi butun davlat apparatining yagona va doimiy asosi bo‘lib, u davlatni boshqa organlarini saylaydi yoki tuzishda ishtirok etadi, ular faoliyati ustidan nazort olib boradi. Jo‘qorg‘i Kengesi davlat hokimiyat ining oliy organi sifatida Qoroqolpg‘iston Respublikasi ixtiyoriga berilgan barcha masalalarni o‘zi hal etish huquqiga ega.
  
• 
  Xalq deputatlari viloyat. Tuman va shaxar Kengashlari– O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 99-moddasiga ko‘ra, viloyatlar , tumanlar va shaxarlarda xokimlar boshchilik qiladigan xalq deputatlari Kengashlari hokimiyat ning vakillik organlari bo‘lib, ular davlat va fuqorolarning manfaatlarini ko‘zlab, o‘zvakolatlariga taalluqli masalalarni xal etadilar.
  

Respublikasimizdagi vakillik organlarini bunday tartibda tizimlashtirilishi mamlakatmizning xududlariga va tarixiy boshqaruv shakllarimizga qarab amalga oshirildi.

Qoraqolpg‘iston Respublikasida Jo‘qorg‘i Kengesi oliy davlat vakillik organi bo‘lib, u qonun chiqaruvchi xokimiyatni ifodalaydi. Jo‘qorg‘i Kengesi xududiy saylov okruglari bo‘yicha ko‘ppartiyaviylik asosida besh yil muddatga saylanadigan deputatlardan iborat. Saylovlarda siyosiy partiyalardan ko‘rsatilayotgan nomzod albatta ushbu xududda yashashi yoki ishlashi zarur xisoblanadi. Jo‘qorg‘i Kengesining birinchi majlisi saylovdan ikki oy kechiktirilmay Markaziy saylov komissiyasi tomonidan chaqiriladi.

Malumki, Qoroqolpg‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi o‘z vakolatlari doirasidagi barcha qonunchilik va nazorat ishlarini olib boradi. Jo‘qorg‘i Kengesi deputatlari ko‘ppartiyaviylik asosida saylangani bois undaga partiya guruxlarining ishtiroki xam Konstitutsiyaning 84-moddasida quyudagicha ko‘rsatib o‘tilgan: “ Qoroqolpg‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi Prezidiumining tarkibiga Jo‘qorg‘i Kenges Raisi, uning o‘rinbosarlari, Jo‘qorg‘i Kenges qomitalari va komissiyalarining raislari, Qoroqolpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesidagi partiya guruxlarining raxbarlari kiradi.”¹

Qoraqolpog‘iston Respublikasida O‘zbekiston Respublikasining barcha siyosiy partiyalari xududiy tashkilotlari mavjuddir. Ular siyosiy hayotning ajralmas bo‘lagiga aylanib borayotganini xisobga olib, Qoraqolpog‘iston Respublikasi xududida ham partiyaviy raqobatni kuchaytirish maqsadida Jo‘qorg‘i Kengesidagi partiya guruxlarining faoliyatini kuchaytirish zarurati tug‘iladi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 83- moddasiga ko‘ra o‘zdavlat xokimyatining oliy organi orqali Qoraqolpog‘iston Respublikasi Qonunchilik tashabbusi huquqiga egadir. Lekin mamlakatimizda ikki palatali tizim shakllangandan beri Qonunchilik tashabbusi eng passiv sub’ektlarilardan biri Qoraqolpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi xisoblanadi. Bu bir tarafdan ushbu vakillik organining siyosiy jixatdan axamyatini tushiradi. Bugungi kunda Qoraqolpog‘iston Respublikasida axolining ijtimoiy-iqtisodiy va ayniqsa ekologik muommolari ko‘payib borayotganini xisobga olib Jo‘qorg‘i Kengesida partiya guruxlarining xuquqiy maqomini oshirish hamda ular orasidagi raqobatni kuchaytirish zaruriy omilga aylanmoqda. Qoraqolpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi faoliyatida partiya guruxlari ishtirokining kengashishi ushbu respublikada qabul qilinayotgan qonunlarning mukammalligiga xizmat qilish barobarida, ikinchi tarafdan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiya va qonunlariga mosligini yanada takomillashtiradi.

O‘zbekiston Respublikasida mahalliy vakilik organlari juda muhim axamiyatga ega bo‘lib, ular axoliga eng yaqin xisoblanuvchi va ta’sirchan xususiyatli davlat organidir. Mamlakatimizda oxirgi yillarda maxalliy davlat xokimiyati vakillik organlari faoliyatida siyosiy partiyalarning rolini oshirish maqsadida qator choralar qko‘rilmoqda. Jumladan, “Davlat boshqaruvini yangilash va yanada demakratlashtirish hamda mamlakatni modernizatsiya qilishda siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish to‘g‘risida”gi Konstitutsiyaviy qonunining qabul qilinishi ayniqsa bu boradag xqarakatlarni yangi bosqichga ko‘tardi. Qonunning qabul qilinishi bir tomondan xukumat va mahalliy ijro etuvchi xokimiyat organlarining mas’uliyatini oshirsa, ikkinchi tomondan siyosiy partiyalarning markazda va joylardagi faoliyatini yanada jonlantiradi. Ushbu qonunning 6 moddasida belgilab berilgan viloyat va Toshkent shaxar xokimini tayinlash va tasdiqlash tartibi tegishli Xalq deputatlari Kengashlaridagi partiya guruxlarining vazifalarini oshirib, ularning zimmasiga yanada faol ishtirok etishni yuklamoqda. Viloyat va Toshkent shaxar Kengashlaridagi partiya guruxlarining nazorat qilish vazifalari samaradorligini oshirish maqsadida tegishli xokimlarning qoniqarsiz faoliyati ustidan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga asoslangan xulosalar taqdim etish xuquqinin Konstitutsiyaviy qonunga kiritilishi partiyalarning joylardagi ijro xokimiyatiga ta’sir o‘tkazishning qonuniy sharoitlarini yaratdi. Bu tizim orqali endilikda markazda va joylarda siyosiy partyalar faoliyati tubdan o‘zgarib, axoli o‘rtasida partiyalarga bo‘lgan musosabatlarni jiddiylashtiradi. Siyosiy partiyalarning joylarda maxalliy davlat hokimiyati vakillik organlaridagi faol ishtiroki jamiyatimizda olib borilayotgan demakratik isloxotlarning amalga oshirishni yanada jonlantirib, mamlakatimizda barpo etilayotgan fuqorolik jamiyatining tayanchini mustaxkamlashga xizmat qilishi shubxasizdir.

Bugun mamlakatimizda kechayotgan siyosiy jarayonlar, demakratik yangilanishlar siyosiy partiyalarning faoliyatini yanada jonlashtirishni talab etmoqda. Bu holat siyosiy partiyalarning Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi faoliyatida ham yaqqol ko‘zga tashlanib, ularning qonunchilik sohasidagi ishtirokini yanada kuchaytirishga ehtiyoj tug‘ilmoqda. Respublikamizda so‘ngi yillardagi qonunchilikning takomillavshishi esa ular uchun zaruriy xuquqiy asoslarni yaratib berdi. Oliy Majlis Qonunchilik palatasida haqiqiy professionallar jamlanganini va fraksilarning faoliyat doirasini kengaygani xisobga olib, endilikda faqat ulardan o‘z vazifalariga jiddiy yondoshgan xolda bugungi kun talabiga to‘liq javob beradiga qonunlarni ishlab chiqish talab etiladi.

Xulosa tariqasida aytish mumkinki, shaxs ma’naviyatini yuksaltirishda partiyalar o‘z faoliyatlari davomida quyidagilarni amalga oshirishadi, ularga doimiy ravishda amal qilishadi:

Birinchidan, o‘zlarining saylov oldi dasturlarida xalqning nozik tuyg‘ulariga ta’sir etuvchi g‘oyalarni o‘zida aks ettirishi lozim. Ularning ushbu istaklarini o‘zlarining ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarida, shuningdek parlamentdagi qonunchilik faoliyatidagi vakolatlari doirasida bajarishga intilishlari lozim;

Ikkinchidan, pariyaning dasturlarida xalqning orzu umidlarini, azaliy maqsadlarini aks ettirishi lozim;

Uchinchidan, jamiyat oldida turgan muhim ijtimoiy-siyosiy sohadagi vazifalar atrofida birlashtirish uchun ularni milllatparvarlik, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash vazifalariga keng e’tibor qaratishi lozim;

• 
  To‘rtinchidan, globallashuv sharoitida ro‘y berayotgan “ommaviy madaniyat” singari tahdidlarganisbatan yoshlarning ma’naviy-ma’rifiy qarashlarini, axloqiy bilim va tasavvurlarini, ma’naviy savodxonligini shakllantirish, milliy-ma’naviy qadriyatlar, ularning mazmuni, mohiyatiga doir bilim, ko‘nikma va malakalarini takomillashtirish masalalariga alohida e’tibor qaratish;
  
• 
  Beshinchidan, mustaqilllikni mustahkamlash bobida ma’naviyatga xavf tug‘diruvchi ichki omillar: mahalliychilik, tanish-bilishchilik, urug‘-aymoqchilik, poraxo‘rlik, bilimsizlik, madaniyatsizlik, milliy qadriyatlarni mensimaslik singari illatlarga qarshi kurasha olish xususiyatlarini shakllantirish ruhida tarbiyalash masalalariga keng e’tibor berish;
  
• 
  Oltinchidan, o‘zlarining xalq ommasi oldidagi chiqishlarida mustaqillikka xavf tug‘diruvchi tashqi omillar: diniy ekstremizm, aqidaparastlik, vaxobiylik, akromiylar, xizbut-tahrir, missionerlik, kosmopolitizm oqimlarining tahdididan o‘zini himoya eta olish va ularga qarshi kurasha olish ko‘nikmalarini hosil qilish, ularni kelajakka ishonch ruhida tarbiyalash ishlariga ustuvor ahamiyat berishlari lozim bo‘ladi. Negaki biron bir jamiyat, davlat o‘z aholisi ongida madaniy meros, tarixiy xotira, milliy urf-odatlarini mustahkamlamasdan turib o‘z kelajagini tasavvur eta olmaydi.