Nizomiy nomidagi toshkent davlat

Tarbiyachi: Bolalar, biz sayrga nimada ketyapmiz? 
Bolalar: Avtobusda. 
Tarbiyachi: Yana nimalarda ketishimiz mumkin edi? 
Nigora: Trolleybusda. 
Zokir: Yengil mashinalarda. 
Shokir: Poezdda. 
Tarbiyachi: Shahar ichida poezd yuradimi? 
Ravshan: Metro poezdi yuradi-ku. 
Tarbiyachi:  Juda  to‘g’ri.  Biz  hozir  avtobusda  ketyapmiz.  Shahar  markaziga  metroda 
ham borishimiz mumkin. 
Suhbat jarayonida bolalarning nutq bo‘yicha talay qiyinchiliklarga duch kelishi aniqlandi. 
Bu qiyinchiliklar quyidagilardan iborat: 
-  nutqda kerakli so‘zni topib qo‘llash; 
-  mavzuga oid fikrni aniq va ravon bayon etish; 
-  o‘z fikrini xulosalash; 
-  fikrining izchilligiga rioya etish; 

---

-  ma’nodosh, 
uyadosh 
hamda 
qarama-qarshi 
ma’no 
ifodalash 
imkoniyatlaridan maqsadga muvofiq foydalanish; 
-  nutqda bir-birlarini takrorlash. 
Kuzatishlar  suhbat  jarayonida  tarbiyachi  va  tarbiyalanuvchilarning  erkin  muloqotda 
bo‘lishlari  va  fikr  almashishlariga,  bolalarning  til  vositalarini  mustaqil  tarzda,  mavzuga  mos 
tarzda qo‘llashlariga erishish zarurligini ko‘rsatdi. 
Masalan,  «Transport turlari»  mavzusi  bo‘yicha o‘tkaziladigan suhbatda  avtobus, poezd, 
samolyot,  metro  kabi  har  bir  so‘zning  ma’nosini  tushunib  ishlatilishi,  bir-birlarining  fikrini  va 
tarbiyachi  fikrini  davom  ettirganda,  xulosalaganda  jumlalar,  birikmalar  va  so‘zlarni  to‘g’ri 
tuzishi va o‘z o‘rnida ishlatishiga erishish nutqni rivojlantirishning muhim shartlaridan biridir. 
Dialog  vositasida  nutqni  rivojlantirishda  bolalarning  aniq  mavzu  asosida  qurilgan 
suhbatda  qo‘llangan  so‘zlarning  ma’nolarini,  masalan,  transport  turlarining  farqini  anglab 
olishlari va ana shu so‘zlar qatorini tuzishlari ham muhim. 
- Tramvay, trolleybus, avtobus – transport turlari. 
Ular nima bilan yuradi? 
- Tramvay, trolleybus elektr tokida yuradi. 
- Avtobus va boshqa avtomobillar benzin yordamida yuradi. 
- Samolyot ham benzin yordamida uchadi. 
- Metro elektr toki yordamida yuradi.