Nizomiy nomidagi toshkent davlat

2. Abdulla Avloniy (1878-1934) - jamoat va siyosat arbobi, shoir hamda pedagog bo‘lib, 
Abdulla  Avloniyning  yosh  avlodga  tarbiya  berish  haqidagi  qarashlari.  Abdulla  1908  yilda 
kambag’allarning  farzandlari  uchun  maktab  ochadi.  Uning  o‘zi  shu  maktabda  yangi  ta’lim 
usullarini qo‘llagan holda ona tilidan dars beradi. Avloniyning xalq ta’limi sohasidagi faoliyati 
uning  yozuvchi  va  shoir,  iqtidorli  yoshlar  teatrining  tarbiyachisi  hamda  sahnalashtiruvchi 
rejissyori sifatidagi faoliyati bilan uzviy bog’liqdir.  
1916  yilda  Rossiyada  va  Turkistonda  milliy  ozodlik  harakatlari  avj  ola  boshlaydi.  A. 
Avloniy  bunda  harakat  rahbarlaridan  biri  sifatida  faol  ishtirok  etadi.  1917  yilning  yozidan 
boshlab Avloniy  «Turon» gazetasini chiqara boshlaydi.  Ushbu gazeta sahifalarida Avloniyning 
xalq maktabini tashkil etish, o‘qituvchi kadrlarni tayyorlash va darsliklar chop etish masalalariga 
bag’ishlangan ko‘plab maqolalari bosiladi. Ayniqsa, u o‘zbek qizlariga ta’lim-tarbiya berish va 
ular  uchun  maxsus  maktablar  tashkil  etish  muammosiga  alohida  e’tibor  beradi.  Ushbu  yillarda 
Avloniy  «Adabiyot»  (I-IV-kitoblar),  «Turkiy  guliston»,  «Maktab  gulistoni»  kabi  kitoblarini 
yozadi va chop etadi.  
A.Avloniy dunyoqarashining shakllanishida ilg’or rus adabiyoti va madaniyati muhim rol 
o‘ynaydi.  U  A.S.Pushkin,  L.N.Tolstoy,  M.Gorkiyning  ijodiy  meroslariga  katta  hurmat  bilan 
munosabatda bo‘lgan va K.D.Ushinskiyning pedagogik merosini yuqori baholagan. U muayyan 
muddat  mobaynida  Turkiston  Kompartiyasi  Markaziy  Qo‘mitasining  matbuot  bo‘limini 
boshqargan,  so‘ngra  xalq  ta’limi  bo‘limlari  ishini  boshqarishga  o‘tib,  ko‘plab  yangi  maktablar 
qurilishiga rahbarlik qiladi, o‘qituvchilarni savodsizlikni bartaraf etish ishlariga jalb qiladi.  
Avloniy  pedagogika  bilim  yurti,  O‘zbekiston  O‘lka  ma’rifat  instituti,  Toshkent  harbiy 
bilim yurti, O‘rta Osiyo davlat universitetida ishlagan kezlari ham ma’rifat tarqatish ishiga butun 
kuch-g’ayratini sarfladi. 
Tarbiya  qiluvchi  muallimlarning o‘zlari  ilmlariga olim  bo‘lib,  shogirdlariga ham  bergan 
darslarini  amal  ila  chaqishtirib  o‘rgatmoqlari  lozim.  Bu  ta’lim  ila  berilgan  dars  va  ma’lumot 
shogirdlarning diliga tez ta’sir qilib, ular ilmli, odobli bo‘ladilar. Eng yomon kishilar ilmga amal 
qilmaydigan kishilardir. Agar tarbiya qiluvchi muallim olim bo‘lib, amalsiz bo‘lsa, bu shogirdlar 
axloqiga yomon ta’sir ko‘rsatadi. 
O‘zbek olimi, shoiri, professor, jamoat arbobi Abdulla Avloniy – o‘gitlaridan namunalar: 
«Hayo, nomus omonat dalildur, 
Hayosiz doimo xoru zalildir». 
«Ko‘paygan so‘zni bo‘lg’ay to‘g’risi oz, 
Shakarning ko‘pidan ozi bo‘lur soz». 
«Aql  egalari,  vijdon  sohiblari  har  vaqt  ko‘rgan,  qilgan  va  bilganlarining  haqiqatini  va 
to‘g’risini so‘zlaydilar»… 
«G’azabning avvali jinnilik, oxiri nadomatdir». 
«Tarbiya biz uchun yo hayot, yo mamot, yo najot, yo xalokat, 
Yo saodat – yo falokat masalasidir». 
«Dars ila tarbiya faslida bir oz farq bo‘lsa ham, 
Ikkisi bir-biridan ayrilmaydurgan, birining vujudi 
Biriga boylangan jon ila tan kabidur». 
   «Turkiy guliston yoki axloq», «Maktab guliston» va boshqa asarlar muallifi.