Nizomiy nomidagi toshkent davlat

Reja: 

1. Aldegid va ketonlarning olinishi 

2. Asetilenning gidratlanishi. Yeltekov qoidasi. Spirtlarni oksidlab olish 

3. Oksosintez. Fridel-Krafts reaksiyasi 

---

 

 

46 

 

 

Aldegid va ketonlarning olinishi: 

1. 

Birlamchi  spirtlarni  oksidlab,  aldegidlar  olinadi.  Bu  jarayonni  suyuq 

va  gaz  fazalarda  olib  borish  mumkin.  Oksidlash  jarayoni  suyuq  fazada  olib 

borilganda K

2

Cr

2

O

7

, KMnO

4

, CrO

3

, MnO

2

 va boshqa oksidlovchilar ishlatiladi. 

Gaz  fazada  oksidlash  uchun  esa  spirt  bug’larining  havo  bilan  aralashmasi 

yuqori temperaturada (300-600

0

C) metal katalizatorlar Cu, Zn ustidan o’tkaziladi. 

Sanoatda  formaldegid  olish  shunga  asoslangan.  Yuqori  temperaturada  mis  havo 

kislorodi bilan birikib, mis (II) oksid hosil qiladi:  

---

 

 

47 

 

2Cu + O

2

  



 CuO 

Mis (I) oksid metanolni oksidlab, formaldegidga aylantiradi: 

CH

3

OH +  CuO 



 HCHO + Cu + H

2

O 

                                        R – CH

2

OH                  R – CHO   aldegid 

Ikkilamchi spirtlar oksidlanganda ketonlar hosil bo’ladi. 

R – CH – OH                            R - C= O 

              R                                            R   keton 

2. Karbon kislota tuzlarining pirolizi. Karbon kislotalarning Ba, Ca va Mn 

tuzlarini quruq haydash (piroliz) orqali aldegid va ketonlar olinadi.  

R – C = O 

 

 

 

 

  O 

 

 

 

 

 

      Ca                      R - C= O     + CaCO

3

 

 

 

 

 

   O                                           R         

 

 

 

R – C = O 

Reaksiya  uchun  olingan  tuzlarning  tuzilishiga  qarab  simmetrik  yoki  nosimmetrik 

ketonlar  olish  mumkin.  Agar  kislotalarning  biri  chumoli  kislota  R