Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedogogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

2.3 Metallarning ishlatilish sohalari

Metallar korroziyasi

Metallar korroziyasi - metallarning atrofidagi muhit bilan kimyoviy yoki elektrokimyoviy taʼsirlashuvi oqibatida yemirilishi. Asosan 3 bosqichdan iborat: reaksiyaga kirishuvchi moddalarning fazalar chegarasiga — reaksiya zonasiga kelishi; reaksiya; reaksiya mahsulotining reaksiya zonasidan chetlashishi.
Kimyoviy korroziya metallar va ular qotishmalarining sirtqi qavati havodagi turli gazlar (kislorod, vodorod sulfid, sulfit angidrid, azot oksidlari va boshqalar) ta’sirida yemirilishi tushuniladi. Bu jarayonda metallarning agressiv muhit ta’sirida oksidlari, sulfidlari va boshqa birikmalari hosil boʻlishi kuzatiladi.
Korroziya tufayli kumush o‘zining yaltiroqligini yoʻqotadi, temir zanglaydi, rux, qalay va zanglamaydigan po‘lat xiralanib qoladi. Lekin metallarning aktivlik qatorida eng oxirida joylashgan oltin va platina atmosfera ta’siridan korroziyaga uchramaydi.
Namlik va havo kislorodi ta’sirida elektrokimyoviy korroziyasi yuzaga keladi. Ba’zi metallar oʻz sirtida oksid pardasi hosil qilish xossasiga ega, shuning uchun alyuminiy, rux, xrom, berilliy, nikel, magniy kabi metallar korroziyaga chidamlidir.

5 - rasm. Zanglagan temir va temirning oldingi koʻrinishi
Temir va uning qotishmalari korroziyaga chidamsiz hisoblanadi. Korroziya jarayonida oksidlovchi kislorod boʻlgani uchun quyidagi jarayon sodir boʻladi:
2Fe+O₂+2H₂O=2Fe(OH)₂
Temir(II) gidroksid havo kislorodi va namlik ta’sirida yana oksidlanib Fe(OH)₃ ga aylanadi:
4Fe(OH)₂+ 2H₂O + O₂ = 4Fe(OH)₃
Agar bu jarayon agressiv muhit (CO₂, SO₂, NO₂) ishtirokida amalga oshsa korroziya yanada tezlashadi.
Agar ikkita metall bir-biriga ulangan holatda korroziyaga uchratilsa, bu metallarning eng faoli birinchi navbatda korroziyaga uchrashi aniqlangan:
Zn+2HCl=ZnCl₂+H₂
Ruxning kislotada erishi kuzatiladi. Shu jarayon rux metalli bilan tutashtirilgan mis ishtirokida amalga oshirilsa, rux metalining korroziyalanishi yanada kuchayadi. Bu yerda elektrokimyoviy korroziyalanish yuzaga kelib, bir metall musbat, ikkinchisi manfiy zaryadlanib qoladi.