Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetining shahrisabz filiali yosh fiziologiyasi va gigiyena

Ishni bajarish tartibi.
О‘pkaning tiriklik sig‘imini о‘lchash uchun spirometr strelkasini nolga 
tо‘g‘rilab, uning rezina naychasining uchi spirt bilan artiladi va odatdagicha nafas olib, rezina naycha orqali 
spirometr ichiga nafas chiqariladi. Spirometr ichiga nafas chiqarishni bir necha marta takrorlab, о‘pkadan 
chiqarilgan havoning о‘rtacha miqdori topiladi. Masalan, spirometrga 6 marta nafas chiqarish natijasida 
strelka 3000 ml. ni kо‘rsatsa, u vaqtda о‘rtacha nafas chiqarish havosining miqdori 3000:6=500 ml ga teng 
bо‘ladi. 
Qо‘shimcha havo miqdorini aniqlash uchun kichik silindrni yuqoriga kо‘tarib, uning strelkasi ma’lum 
raqamga tо‘g‘rilanadi. Keyin normal nafas olib (nafas chiqarmasdan) tezda spirometr naychasini og‘izga tutib, 
spirometrdan chuqur nafas olinadi. Bu vaqtda spirometr strelkasi pastga tushib, ma’lum bir raqam rо‘parasida 
tо‘xtaydi. Shu yо‘l bilan о‘pkaga qancha qо‘shimcha havo kirganligi aniqlanadi. Masalan, chuqur nafas 
olguncha strelka 3000 ml ni, nafas olingandan keyin 1500 ml ni kо‘rsatsa, bu vaqtda о‘pkaga kirgan havo 
miqdori 3000-1500=1500 ml ga teng bо‘ladi. 
 
Rezerv havo miqdorini aniqlash uchun spirometr strelkasini nolga qо‘yib, oddiy nafas havosi tashqariga 
chiqariladi va nafas olmasdan turib,rezina naycha orqali spirometr ichiga kuchli nafas chiqariladi. Bu vaqtda 
strelka kо‘rsatgan raqam rezerv havo miqdorini bildiradi.
Nafas olish, qо‘shimcha va rezerv havo miqdorini 4-jadvalga yozib, о‘pkaning tiriklik sig‘imi topiladi. 
О‘pkaning tiriklik sig‘imini о‘lchash uchun chuqur nafas olib, spirometrga kuch bilan nafas chiqariladi. 
Bunda spirometr strelkasi tо‘xtagan joydagi raqam о‘pkaning tiriklik sig‘imini ifodalaydi. 
О‘pkadagi qoldiq havo miqdorini aniqlash
 
uchun mumkin qadar chuqur nafas chiqariladi, sо‘ngra ma’lum 
miqdorda vodorod solingan xaltadan bir necha marta nafas olinadi va oxirida shu xalta ichiga chuqur nafas 
chiqariladi. Bunda xaltadagi vodorodning bir qismi о‘pkaga о‘tadi, shu vodorod miqdori о‘pkadagi qoldiq 
havo miqdorini kо‘rsatadi. Masalan, xaltada 4000 ml vodorod bо‘lsin. Bu xaltadan bir necha marta nafas olinsa 
ham, uning hajmi о‘zgarmaydi, chunki qancha vodorod olinsa, shuncha havo о‘pkadan xaltaga chiqariladi. 
Bunda faqat xaltadagi havoning tarkibi о‘zgaradi. Agar xaltada 3000 ml vodorod va о‘pkadan kirgan 1000 ml 
havo bо‘lsa, u vaqtda 1000 ml vodorodga 330 ml о‘pka havosi tо‘g‘ri keladi. Bunday vaqtda о‘pkaga о‘tgan 
1000 ml vodorodga 330 ml havo tо‘g‘ri keladi. Shunday qilib, о‘pkadagi qoldiq havo miqdori: 
1000+330=1330