Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

Duo – yaxshi so’z, yaxshi odamla duo qiladi. 
“Mehnat mehnatning tagi rohat” maqolining izohi so’ralganida, Muhammadsafo 
Rahmatullayev Mehnat yaxshilik, mehnat qilsa rohat ko’radi, – tarzida javob qaytardi. 
“Mehnatkash kishilar qanday bo’ladi?” tarzidagi savolga bolalar yaxshi, – deb javob 
berishdi.
Bola tafakkurining shakllanish davrida ikki muammo: yaxshilik va yomonlik o’rtasida 
tanlov jarayoni kechadi. Bola kattalar yordamida ulardan birini tanlaydi. Kattalar uchun bu 
tushunchalar bir qarashda sodda tuyuladi. Biz masalaga psixolingvistik nuqtai nazardan yondashar 
ekanmiz, bu holatni bolaning lug’at zaxirasi bilan bog’laymiz. Chunki so’z boyligi kam bo’lgan 
bolalarda aynan shu holat kuzatiladi: 
– Dunyoda qanday odamlar bor? 
– Yaxshi, yomon.  
– To’polonchi bola qanday bo’ladi? 
– Yomon. 
– Kishilar qanday bo’lishlari kerak? 
– Yaxshi. 
Bu borada olib borilgan tajribaviy kuzatuv natijalari shuni ko’rsatdiki, bola 5 yoshdan 7 
yoshgacha bo’lgan davrda biron-bir ertak yoki maqol yuzasidan fikr yuritishda deduktiv (fikrning 
umumiylikdan xususiylikka yo’nalishi) hamda induktiv (fikrning xususiylikdan umumiylikka 

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
328 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
yo’nalishi) usullardan foydalanadi. Bunda bola asosan ijtimoiy muhitga xos xususiyatlardan kelib 
chiqqan holda fikrlashga harakat qiladi. 
Bu yosh davriga xos muhim xususiyatlardan yana biri bolada muayyan darajada mavhum 
fikrlash qobiliyatining shakllanishi bilan xarakterlanadi. Shunga qaramay, ba’zan u muloqotdoshiga 
o’z fikrlarini nutq orqali etkazib berishga ancha qiynaladi. Bu holat bolaning lisoniy qobiliyati 
muayyan darajada shakllanib borayotganligini ko’rsatadi.
Adabiyotlar: 
1. Искандарова Г. Бола идиолекти / Магистратура талабаларининг илмий ишлари 
тўплами. - Тошкент, 2003. - Б. 217-218 
2. Бола нутқининг ижтимоийлашув жараёни / Тилшуносликнинг долзарб масалалари. - 
Тошкент, 2004. - Б. 44-46.