Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
443 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
"тадбиркор университет" тушунчасини талқин қилишда жуда катта фарқ қилади. Ушбу атама 
остида ўз фаолиятини қўллаб-қувватлаш учун қўшимча молиявий ресурсларни жалб 
қилишга қодир бўлган ОТМни, ўқитишнинг инновацион усулларини қўллайдиган 
университетни, саноат билан узвий алоқада бўлиб, университет олимларининг илмий 
ишланмаларини жорий этадиган университетни тушунадилар. Ушбу келишмовчилик 
"тадбиркор университет" тушунчасини тўғри талқин қилишни мураккаблаштиради ва 
кўпгина ОТМларнинг ўзини реклама қилиш учун етарли асосларсиз тадбиркор деб эълон 
қилишларига олиб келиши мумкин. Бизнинг фикримизча, тадбиркор университет 
тушунчасининг аниқ таърифини асослаб бериш ва унга мувофиқ ОТМда тадбиркорлик 
фаолияти даражасини таҳлил қилиш схемасини ишлаб чиқиш, уларнинг ўз фаолиятини 
модернизациялаш ва стратегик ривожланишни режалаштиришга ёрдам беради. 
"Тадбиркор университет" тушунчаси XX асрнинг 90-йилларининг ўрталаридан бери 
нашр этилган кўплаб асарларда қўлланилган. Бироқ, бу тушунчанинг аниқ таърифи юқорида 
таъкидлаганимиздек, ҳали ҳам йўқ. Аксарият муаллифлар тадбиркор университетнинг 
хусусиятларини, Ропке каби [7], шунчаки тасвирлаган. Муаллиф, тадбиркор деб аталишга 
даъво қиладиган университетларга, қуйидаги талабларни қўяди: 
университет ташкилот сифатида тадбиркорлик ҳатти-ҳаракатларини, хулқини 
намойиш этиши керак; 
университет аъзолари - ўқитувчилар, талабалар, ходимлар - тадбиркор бўлиши керак; 
университет ва унинг атроф-муҳити ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик университет ва 
минтақанинг "тузилмавий қўшилишига" олиб келиши керак. 
Ушбу ўрганилаётган концепциянинг энг машҳур ишлаб чиқувчиларидан бири бўлган 
Б. Кларкнинг таъкидлашича, тадбиркор университетнинг асосий хусусияти бу янги 
билимларни яратиш ва тарқатишни тижоратлаштиришдан қўрқмасликдир. Унинг фикрича 
[5], бундай университет аъзолари тижоратлашувни академик таълим анъаналари ва таълим 
сифатига хавф солувчи тарзида кўрмайдилар. Ушбу ёндашув, яққол кўринишда бўлмасада, 
университетни молиялаштириш манбаларини диверсификациялашни кўзда тутади. Кларк 
таъкидлашича, тадбиркор университетнинг самарали фаолият кўрсатишининг муҳим шарти - 
ташқи муҳит билан мослашувчан ва стратегик ҳамкорликни таъминлайдиган бошқарув 
услубидир. 
Тадбиркор 
университетларнинг 
инновацион 
фаолияти 
натижаларини 
тижоратлаштиришнинг назарий асосларини тадқиқ қилишга алоҳида эътибор қаратиш 
муҳим аҳамият касб этади, чунки ОТМлар тадбиркорлик фаолиятининг ўзаги инновацион 
фаолият натижаларини тижоратлаштириш бўлсада, олимларимиз томонидан етарлича 
ўрганилмаган. Шунинг учун, тижоратлаштириш атамасини талқин қилиш ёндашувларини 
унинг объектига қараб тизимлаштириш, яратилган инновацион ечимларга нисбатан 
"трансфер" тушунчасига аниқлик киритиш, “технологияларни тижоратлаштириш" ва 
"технологияларнинг тижорий трансфери" тушунчалари ўртасидаги ўзаро муносабатни 
ўрганиш, ОТМларнинг инновацион фаолият натижаларини тарқатиш соҳасидаги "тижорат 
асосида сотиш", "тижоратлаштириш", "тижорий трансфер" тушунчаларининг қиёсий 
тавсифини бериш муҳим вазифа ҳисобланади. 
Тижоратлаштиришнинг моҳиятини аниқлашда тадқиқотчилар тижорат объектини ҳам 
аниқлайдилар. Тижорат объектидан боғлиқ равишда “тижоратлаштириш” тушунчасини 
талқин қилишдаги турли ёндашувларни қуйидаги жадвалда тизимлаштирамиз.