|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
274
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
yaratgan modellari) bilan muzeyga tashriflarining yakunlanishi lozim. Bunday yondashuv muzey va
maktablarning taʼlim-tarbiya sohasidagi faoliyatiga tizimli va dasturli munosabatda boʼlishini talab
etadi.
Maktab va muzeylar aloqadorligi sharoitida ularning taʼlim-tarbiyadagi oʼziga xos
hususiyatini bilish ham katta ahamiyat kasb etadi. Uning ichki tuzilishida quyidagilar oʼz ifodasini
topishi muhim (Аlisher Navoiy nomidagi Аdabiyot muzeyi):
1. Muzeylarda maktab bilan aloqadorlikni tashkil etish. Bu faoliyat muzeylarga
uyushtiriladigan ekskursiyalar, muzey ekspozitsiyalari atrofida yoki muzey auditoriyasida tashkil
etiladigan mashgʼulotlardir. Bu mashgʼulotlar maktab tomonidan tavsiya etilgan mavzular boʼyicha
tashkil etiladi. Zero, maktabda oʼqitiladigan fanlar, ayniqsa, sanʼat, tarix, adabiyotga doir oʼquv
fanlari muzey materiallariga tayanadi. Аgar ilgarilari bu qoʼshimcha material sifatida oʼrganilgan
boʼlsa, hozirgi davrda muzey ekspozitsiyalarining oʼziga hos jihatlari va imkoniyatlari ham
namoyon boʼladiki, bu esa oʼz navbatida oʼquvchilar faqat olgan bilimlarini chuqurlashtirish
bilangina emas, balki oʼquvchilarning vizual tafakkuri qobiliyati, emotsional madaniyati, maqsadga
yoʼnalganligi bilan ham ajralib turadi.
Dastur yakunida oʼquvchilarda shakllantiriladigan asosiy koʼnikma va malakalar keltiriladi,
lekin sanab oʼtilgan talablardan birortasi muzeylar materiallaridan foydalanish haqida xatto eslatib
oʼtilmagan.
5-9 - sinflar uchun “Аdabiyot” dasturida ham juda koʼp mavzularni muzeylarda oʼrganish
katta ahamiyatga ega. Аdabiyot oʼqitishning dars shaklidan tashqari fakultativ mashgʼulotlar,
adabiy kechalar, adabiy baxslar, ijodiy uchrashuvlar, tugarak mashgʼulotlari, adabiy koʼrgazmalar,
adabiy sayohatlar, kitobxonlar anjumani kabi shakllaridan ham foydalanish qayd etilgan holda,
adabiyot muzeylariga ekskursiyalar nazardan chetda qolgan. Vaholanki, adabiyotdan dasturdagi
mavzularni oʼrganish natijasida katta imkoniyatlar mavjudligi namayon boʼldi.
Masalan, 5 - sinfda “Toʼmaris” va “Shiroq” afsonalari, Maqsud Shayxzoda va uning
“Iskandar Zulqarnayn” asari, Аlisher Navoiy, Bobur, Muqimiy, Hamza Hakimzoda, Аbdulla
Qodiriy, Oybek, Gʼafur Gʼulom, Аbdulla Qahhor hayoti va ijodiy faoliyati oʼrganilganda adabiyot
muzeyi materiallari, shuningdek, shoir va yozuvchilar uy-muzeylarida mashgʼulotlar oʼtkazish
haqida tavsiyalar berilmagan yoki hatto eslatilmagan ham.
Holbuki, adiblarning hayoti va ijodiy faoliyatiga doir muzey ekspozitsiyalari bilan birga
Mirtemirning “Baliq ovi”, “Bulut”, “Toʼragʼay” sheʼrlari, Usmon Nosirning “Yur, togʼlarga
chiqaylik”, “Yurganimsan birga oy bilan”, “Gulzor chaman”. Аbdulla Oripovning “Oʼzbekiston”
(5-sinf), Zulfiyaning “Bahor keldi seni soʼroqlab” (6-sinf), Choʼlponning “Binafsha”, “Goʼzal”
sheʼrlari, Hamid Olimjoning “Holbuki tun”, Shavkat Rahmonning “Tungi manzara”, “Tong ochar
koʼzlarin”, “Oy sinigʼi”, “Hamal” (7-sinf), Аlisher Navoiyning “Yoz fasli, yor vasli, doʼstlarning
suhbati”, Bobur lirikasidan namunalar, Furqatning “Fasli navbahor oʼldi” gʼazali, Oybekning inson
va tabiat tasviri “Chimyon daftari” turkum sheʼrlarida ifodalanishi, “Naʼmatak” Oybek lirikasining
timsoli sifatida (9-sinf) lirik asarlarni oʼrganishda tasviriy sanʼat namunalaridan foydalanish qoʼl
keladi.
Lekin dasturda televidenie, kino, radio, kabi axborot vositalari faoliyatida badiiy adabiyot
taʼsiri kuchayib borayotgan bir davrda muzeylar ham katta ahamiyatga ega ekanligiga eʼtibor
berilmagan. Zero, muzeylarda saqlanayotgan rangtasvir sanʼatiga doir eng nodir namunalar badiiy
asarlarning, hususan, lirik asarlarning badiiy-tasviriy jihatlarini anglab olishda eng qulay vositadir.
6 sinf “Oʼzbek adabiyoti” dasturida kirishdayoq Oʼzbekiston boy tarix va madaniyat oʼlkasi
ekanligi, madaniy meros va anʼanalarni oʼrganishning ahamiyati, moddiy va maʼnaviy madaniyat
haqida maʼlumot berish nazarda tutilgan. Endi mazkur sinfda o’quvchilar Temuriylar davri hayoti,
adabiyotga boʼlgan eʼtibori, Аlisher Navoiy hayoti va ijodi, shoh asari “Xamsa”ning yaratilish
tarixi, Mirzo Ulugʼbek, Zahiriddin Muhammad Bobur, Zebuniso hayoti, yurt uchun jasoratlari,
asarlari, sheʼrlari toʼgʼrisida maʼlumotga ega boʼladilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
