Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Ibrat 
ma’rifati- 
milliy 
ma’naviyatimizga  xos  ma’ri-fat 
yo’llaridan 
biri, 
el-yurt 
ehtiromiga  sazovor  ulug’  bir 
insonning 
yashash 
tarzi, 
e’tiborga 
loyiq 
xatti 
harakatlaridan  namuna  olib, 
hayotda  ularga  rioya  qilish. 
Jumladan,  islom  ma’naviyati-da 
payg’ambarimiz 
Muhammad 
(sav) 
ibratlari 
etakchi 
ahamiyatga  egadir.  Shu  bilan 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
56
Payg’ambarimiz 
sunnatlarining 
ibratli 
o’rinlari nihoyatda ko’p. Misol tariqasida u zotning 
ahli ayolga munosabatiga e’tibor beraylik. 
 Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: 
«Biz,  janob  Rasululloh  hayotlik  vaqtlarida,  «Tag’in,  biror  baloga  giriftor  bo’lib 
qolmaylik!»  deb  xavotirlanganimizdan,  ayollarimizga  biror  (qattiq)  so’z  aytib, 
bemalolroq  muomala  qilishdan  qo’rqar  edik.  Janob  Rasululloh  (S.A.V.)  vafot 
qilganlaridan so’ng, ayollarimizga (qattiq) gapirib, bemalolroq muomala qiladigan 
bo’ldik»
23
 Ushbu hadis mazmunidan ko’rinib turibdiki, Payg’ambarimiz ayollariga 
aslo  qo’pol  muomala  qilmaganlar,  natijada  boshqa  sahobalar  ham  o’z  ahli 
ayollariga  ehtirom  va  yumshoqlik  bilan  muomala  qilishni 
o’rganib borganlar. Darhaqiqat, Muhammad (S.A.V.) biror 
ayolning  ko’ngliga  zarra  ozor  berganlari,  xafa  qilganlari 
haqida hech bir hadisda biror ishora yo’q, aksincha, ayollar 
Payg’ambarimizga  nisbatan  ba’zan  ozor  beruvchi  xatti-
harakatga  yo’l  qo’ysalar  ham,  u  zot  nihoyatda  halimlik 
bilan javob qilganlar. Albatta,  u kishi  har  bir  inson singari 
ayollarning  ham  o’ziga  yarasha  kamchiligi  bor  ekanini 
sezganlar,  ammo  urish-so’kish,  qattiq  gapirish,  izza  qilish 
orqali  bu  kamchiliklarni  aslo  tuzatib  bo’lmasligi,  faqat 
sabr,  yumshoq  muomala  va  shaxsiy  namuna  bilan  ta’lim 
berilsa,  ta’sirli  bo’lishi  mumkinligini  yaxshi  bilgan  va  bu  odobga  izchil  amal 
qilganlar.  Demak,  sunnaga  amal  qilgan  kishi,  ko’p  xotin  olish  haqida  emas,  ahli 
ayol  ko’nglini  ranjitmaslik  haqida  qayg’urishi  islom  axloqiga  munosibdir. 
Jismoniy va ma’naviy poklikka intilish islom axloqining, Rasululloh hadislarining 
yana  bir  muhim  mavzu  yo’nalishidir.  Tahorat,  g’usl  masalalari,  misvokdan 
foydalanish  (ya’ni,  tishni  toza  tutish)  tashqi  ozodalik  talablari  bo’lsa,  haromdan, 
yolg’on  so’z,  g’iybat,  tuhmat,  zinokorlik,  o’zga  haqiga  xiyonat,  nohaqlik  va 
zulmga  yo’l  qo’ymaslik,  ulardan  qat’iy  saqlanish  ichki,  ma’naviy  poklikka  oid 
talablardir. Bular barchasi ham Qur’oni karimda, ham Rasululloh sunnatlarida juda 
qat’iy qilib qo’yilgan.  
Shunday  qilib,    Sunna  bosqichining  asl  mohiyati,  uning  ibrat  ma’rifati 
asosiga  qurilganligidadir,  ya’ni  Sunna  Alloh  hidoyat  etgan  Haqiqat  yo’liga  (as-
Sirot  al-mustaqim  -  to’g’ri  yo’l)  Rasululloh  Muhammad  (S.A.V.)ning  hayot  va 
tafakkur  tarziga  taqlid  etish,  undan  ibrat  olish  orqali  erishishni  nazarda  tutadi. 
Payg’ambarimiz  va  ul  zotning  yaqin  kishilari  (sahobalari)  hayoti  davomida  
musulmon  jamoasi  («umma»)ga  birlashib  qanday  qadriyatlarga  amal  qilgan 
bo’lsalar,  ushbu  yashash  tarzi  keyingilarga  ham  o’rnak  va  namuna  bo’lmog’i 
Sunna ma’naviyatining o’zak tomiridir. 
                                         
23
 
 Al-Buxoriy. Hadis(“Al-Jomi’ as-Sahih“). 3-jild. T., 1995, s. 421. 
birga  ibrat  ma’rifatini  ko’r-
ko’rona  taqliddan  farq  qilish 
juda muhim.