Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz filiali tabiiy va aniq fanlar fakulteti

Axborotni taqdim qilishning zamonaviy vositalari va usullarini qo`llash – yangi kompyuter va axborot texnologiyalarini o`quv jarayoniga qo`llash.

FANGA OID ELEKTRON O`QUV ADABIYOTLARI, O`RGATUVCHI

TIZIMLAR (DASTURLAR), MULTIMEDIA ILOVALARI VA

ULARDAN DARS JARAYONIDA FOYDALANISH

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5 sentyabrdagi “2018– 2021-yillarda O`zbekiston Respublikasi xalq ta’limi tizimini yanada takomillashtirish bo`yicha chora-tadbirlar dasturi to`g`risida”gi №PQ–3931- son qarorida ta’lim sifatini yaxshilash va innovatsion ta’lim texnologiyalarini joriy etish vazifasi belgilangan. Unga ko`ra ilg`or jahon tajribasiga tayanib, ta’lim tizimiga axborotkommunikatsiya texnologiyalarini jorish etish va takomillashtirish ko`zlangan. Shuningdek, barcha xalq ta’limi muassasalari 2021-yil oxirigacha keng polosali Internet (kamida 10 Mb/s, tomonlarning kelishuviga ko`ra har-yili tezlik oshirilishini hisobga olgan holda) bilan ta’minlanadi. Interaktiv ta’lim xizmatlarini ko`rsatish uchun portal ishlab chiqiladi, u quyidagilarni o`z ichiga oladi:

umumta’lim muassasalarining elektron ma’lumotlar bazasi; o`quvchilar davomati va o`zlashtirishining hisobini yurituvchi elektron tizim

(elektron jurnal, kundalik va tabel); boshqa elektron xizmatlar ko`rsatish.

Umumta’lim muassasalari o`quvchilarining identifikatsion kartalari (IDkarta, NFS belgi va boshqalar) joriy etilib, ularni bank va boshqa tizimlarga integratsiyalash imkoni yaratiladi.

Bundan tashqari, umumta’lim muassasalari o`quvchilariga jismoniy shaxsning shaxsiy identifikatsiya raqamini (JSHSHIR) berish chora-tadbirlari ko`riladi.

Xalq ta’limi muassasalari moddiy-texnik ta’minotni yaxshilash maqsadida maktablarni, shu jumladan, o`quv sinflari ichini yangi qulay mebellar, zamonaviy o`quv va laboratoriya uskunalari, darsliklar va o`quvuslubiy materiallar, kompyuter va multimedia texnikasi, videokuzatuv tizimlari bilan jihozlashni nazarda tutuvchi «Zamonaviy maktab» Davlat dasturini qabul qilish rejalashtirilmoqda:

O`quv-metodik majmua — darslik, mashq daftari, o`qituvchi uchun metodik qo`llanma, darsliklarning multimediali ilovasidan iborat majmua.

Darsliklarning multimediali ilovalari — axborot-kommunikatsiya texnologiyalari yordamida o`quv faniga oid materiallarni davlat ta’lim standarti va o`quv dasturiga mos ravishda yorita oladigan, o`quv fanini samarali o`zlashtirishga, o`quvchilarning mustaqil ta’lim olishiga ko`maklashuvchi hamda video, ovoz, animatsiya, jadval, matn va lug`atlarni o`z ichiga olgan, bilimlarni nazoratdan o`tkazish va mustahkamlashga yo`naltirilgan, o`quv fanining asosiy mazmunini boyitadigan qo`shimcha materialga ega bo`lgan yoki shu kabi manbalarga murojaatlarni o`z ichiga olgan interaktiv elektron axborot-ta’lim resursi.

O`quv-metodik majmualar davlat ta’lim standartlari, o`quv reja va dasturlariga muvofiq, didaktik, metodik, pedagogik-psixologik, estetik va gigienik talablar asosida ishlab chiqilgan darslik, mashq daftari, o`qituvchi uchun metodik qo`llanma va darslikning multimediali ilovalarini o`z ichiga oladi.

Quyida 7-sinf geometriya fanidan yaratilgan multimedia ilovalari bilan tanishib chiqamiz. 7-sinf geometriya fanidan 2017-yilda yangi darslik va o`qituvchilar uchun mo`ljallangan uslubiy qo`llanma bilan bir qatorda multimedia ilovalari ham ishlab chiqildi. Mazkur ilovalar yangi darslik bo`yicha dars berish jarayonini qo`llab-quvvatlash uchun yaratilgan. Ulardan shuningdek, mustaqil o`rganish jarayonlarida ham foydalanish mumkin. Ilovalardan yangi dars materiallarini bayon qilishda, o`quvchilarda bilim, amaliy ko`nikmalarni shakllantirishda va nazorat qilish

hamda baholash maqsadlarida foydalanish mumkin.

Ilovalarning jami soni 65 tani tashkil qilib, ulardan foydalanishni qulaylashtirish maqsadida darslik electron formatining tegishli joylariga qo`yib chiqilgan. Quyidagi jadvalda mazkur multimedia ilovalaridan qaysi mavzularda foydalanish imkoniyatlari keltirilgan. Ilovalardan qanday foydalanish yo`lyo`riqlari tegishli dars ishlanmalarida keltirilgan. Multimedia ilovalari to`plami alohida diskka yozilib, uslubiy qo`llanma bilan birgalikda maktablarga yetkazilishi ko`zda tutilgan.

Har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi va hayotiy zarurati bo‘lgan ta’lim tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. O’zbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev aytganidek “Agar mendan sizni nima qiynaydi?” deb so‘rasangiz, farzandlarimizning ta’lim va tarbiyasi deb javob beraman degan so`zlaridan ham bunga yana bir karra misoldir. Bugungi kunda mustaqil taraqqiyot yo‘lidan ildam borayotgan mamlakatimizning uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilish va takomillashtirish, yangi sifat bosqichiga ko‘tarish, unga ilg‘or pedagogik va yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy qilish va ular orqali ta’lim samaradorligini oshirish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biridir.

Maktab ta’limining bugungi vazifasi, o‘qituvchilarning yangi innovatsion axborot texnologiyalari orqali dars davoida samarali foydalanib o`quvchilarga ma’lumotlarni aniq va tushunarli qilib yetkazib berish hisoblanadi.

Shuning uchun ham dars davomida o`qituvchi o`quvchilarning matematika fanini tushunarli aniq qilib o`rganib borishida ham, darslarni yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanib tashkil etish va o‘rgatish maqsadga muoviqdir.

Maktab ta`lim tizimida ham matematika fanlarini o’qitishda yangi texnik vositalar, shu jumladan, kompyuter va boshqa axborot texnologiyalarining jadal kirib kelayotgan hozirgi davrida fanlararo uzviylikni ta`minlash maqsadida informatika fani yutuqlaridan foydalanishni tashkil etish o`quvchilarning bilim olish samaradorligini oshirishga juda katta yordam beradi.

Kompyuter texnikalarini maktab ta`lim muassasalariga tatbiq etish, o’qitish jarayonini optimallashtirishga keng yo’l ochib beradi.

Keyingi o’n yillikda maktab ta`lim tizimida matematika fanini o’qitishda kompyuterlardan va yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish bir necha asosiy yo’nalishlarda olib borildi. Bularga kompyuter yordamida bilimni baholash, turli tipdagi o’rgatuvchi dasturlarni ishlab chiqish va rivojlantirish, bilishga oid matematikaviy o’yinlarni ishlab chiqish va boshqalar turdagi yangidan yangi o`quvchilarning matematika fanini mustaqil o`z ustida ishlashlari uchun yordam beradigan zamonaviy innovatsion dasturlar ishlab chiqildi. Bu dasturlar va video darslar orqali o`quvchilar dars davomida o`rgatilgan mavzularni yanada mustahkamlab olishiga juda katta yordam beradi.

Hozirgi kunda maktab ta`lim jarayonida yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish va uni o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan qiziqishga bo`lgan e`tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda, bunday bo’lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha ananaviy ta`limda maktab o’quvchilarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o’rgatilgan bo’lsa, yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalarida ularni egallayotgan bilimlarini o’zlari qidirib topishlariga, mustaqil o’rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham o’zlari keltirib chiqarishlariga o’rgatadi. O’qituvchi bu jarayonda shaxsni rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo’naltiruvchilik funktsiyasini bajaradi.

Yangi innovatsion zamonaviy axborot texnologiyalarida o’quvchilarni bilimli, yetuk va fanlarni chuqur o`zlashtirishlarini ta`minlaydi.

Xulosa

Mazkur bitiruv malakaviy ishini tayyorlash jarayonida birinchi navbatda o`qituvchi uchun bevosita amaliy ahamiyat kasb etadigan yondashuvlar, innovacion texnologiyalar va xususiy innovacion texnologiyalar tahlil qilindi. Innovacion texnologiya ilmiy-nazariy jihatdan asoslandi, innovacion texnologiyalarini akademik litseylarda matematikada qo`llab o`tish jarayoni to`laligicha ochib berishga harakat qilindi.

Biz bu malakaviy bitiruv ishini asosiy ikkita bob dan tashkil etib, bu boblarda mavzularni to`liq yoritishga harakat qildik.

Biz birinchi bobni “Innovacion texnologiyalarning maqsadi, mazmuni va vazifalari” deb nomladik va bu bobda innovacion texnologiyalarning maqsadi, mazmuni, vazifalari, mohiyati, tarixi, loyihalari va xususiy innovacion texnologiyalar haqida to`liq malumot berishga harakat qildik.

İkkinchi bobni “Akademik litsey matematikasini innovacion texnologiyalar asosida o`qitish metodikasi” deb nomladik biz bu bobda esa innovacion texnologiyalarni maruza va amaliy mashg’ulot darslarida qo`llash jarayoni bilan tanishtirishga harakat qildik

O`ylaymizki ushbu malakaviy bitiruv ishini tayyorlash jarayonida orttirgan tajribalarimiz va olgan bilimimiz kelgusi amaliy faoliyatimizda o`zimiz uchun ham, hamkasblarimiz uchun ham foydali bo`lib qoladi degan umiddamiz.