Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. B. Zayniddinov, A. Sodiqov va r. Iminjanov

2.1. Jismoniy tarbiya gigiyenasi fanining maqsadi va vazifalari

Jismoniy tarbiya gigiyenasi – bu jismoniy tarbiya va sport sohasidagi shug`ullanuvchilar hamda sportchilarning salomatligi, uni saqlash, mustahkamlash hamda tevarak atrof, shuningdek jismoniy tarbiya va sport mashg`ulotlari jarayonidagi omillarning ularga kо‘rsatadigan zararli ta’sirini o’rganish, bartaraf etish vositalari va metodlari tо‘gʻrisidagi umumiy gigiyena fanining bir bo`limlaridan biri hisoblanadi.

Jismoniy tarbiya gigiyenasi fani jismoniy tarbiya va sport sohasidagi shug`ullanuvchilar hamda sportchilarning jismoniy tarbiya va sport mashg`ulotlari jarayoniga iqlimni, mikroiqlimni, havoning, suvning va tuproqning holatini, ovqatlanish sharoitlarini, kiyim-kechak, turar-joy, mehnat va dam olishga qo`yiladigan talablarni jismoniy tarbiya hamda sport mashgʻulotlari о‘tkaziladigan shart-sharoitlarni hamda boshqa shu fanning nazariy-amaliy jihatlariga doir bir qator masalalarni о‘rganadi. Shug`ullanuvchilar hamda sportchilarning mehnat, dam olish va sportdagi faoliyatlarini hammasini gigiyenik jihatdan ularni tartibga solib turadi.

Fanning vazifalari asosan jismoniy mashqlar bilan shugʻullanish, salomatlikni saqlash, ish qobiliyatini oshirish vaqtidagi shart-sharoitlarni о‘rganish, ularning ta’sirini kuzatishni о‘rgatish.

Mashgʻulotlar uchun gigiyena qoidalari va me`yorlarini ilmiy asoslangan holda ishlab chiqish va chora-tadbirlar belgilash. Salomatlikni saqlash va ish qobiliyatini oshirish uchun tibbiy kuchlardan hamda gigiyena omillaridan foydalanish. Ularning me`yorlarini о‘rganishdan iboratdir.

Jismoniy tarbiya gigiyenasi va sport tibbiyotining vazifalari quyidagilar hisoblanadi: Odamning jismoniy holatiga xos bо‘lgan mezonlar bо‘yicha uning salomatligiga ta`sir etuvchi organizmning umumiy holatlarini me`yorlashtirib turish (jismoniy rivojlanish, jismoniy tayyorgarlik darajasi, chiniqqanlik), jismoniy yuklamalarni me`yorga solib turish (struktura, hajm, intensivlik), faqat

gipodinamiyaning oldini olish bilan cheklanmay shu bilan birga, sihat-salomatlikning model darajasiga erishish va uni saqlab turish uchun unga yuksak darajada mashq ta’siri kо‘rsatishini ta’min etadigan chiniqtiruvchi tadbirlar; mashq va musobaqa yuklamalarini, dam olish, ovqatlanish, katta sportda tiklanish tadbirldarini muayyan tartibga solib turish; jismoniy tarbiya va sport mashgʻulotlari shart-sharoitlarini (iqlim va mikroiqlim, sport inshootlari va jihozlari, kiyim-kechaklar va boshqalar) salomatlikka qulay ta’sir koʻrsatishiga yordam beradigan tarzda me`yorga solib turish.

Odamlar salomatligini saqlash va mustahkamlash jismoniy tarbiyaning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Salomatlik deganda odam organizmining shunday bir holati tushuniladiki, bunda uning barcha funksiyalari tashqi muhit bilan muvofiqlashtirilgan bо‘ladi hamda unda qandaydir kasalliklar bilan bogʻliq bо‘lgan о‘zgarishlar kо‘zga tashlanmaydi.