Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Nun
, vaqtning o'zida mavjud bo'lgan va o'zida hayot kuchi 
mavjud bo'lgan suv elementining timsoli. 
Osiris
, tabiatning mahsuldor kuchlarining 
xudosi, oxirat hayotining hokimi, o'liklarning hukmdori. 
Ptah
, yaratuvchisi xudo, san'at 
va qo'l san'atlari ustasi, ayniqsa, Memfisda e'tirof etilgan. 
Ra, Re
, quyosh xudosi, 
shoxgo'y tasvirida, katta mushuk yoki quyosh diskida surilgan shoxli boshli bir odam 
tasvirlangan. 
Sobek, Sebek
muqaddas hayvonning timsalasi bo'lgan suvning tangrisi va 
Nil seli. 
Seth,
cho'l xudosi, ya'ni "xorijiy davlatlar", yovuz printsipni tasvirlovchi, 
Osirisning qardoshi va qotili, Yer xudosi to'rtta farzandidan biri bo'lgan Hebe va Nut, 
osmon ma'budasi. 
Xonsu
oyning xudosi, vaqt xudosi va o'lchovlari, Amonning o'g'li va 
osmon ma'budasi Mut. Xonsu ham sayohat xudosiga sig'inardi. Bizga tushgan Xonsu 
suratlarida biz ko'pincha o'roq va yigitning boshida oy diskini ko'rganmiz, ba'zan esa 
og'ziga barmoqlari bilan bola xudosi va yoshlarning katta yoshga yetmaguncha boshlari 
yonida kiygan "yoshlik qulfi" kabi ko'rinadi. Xonsu tavalludining markazi - Thebes, 

---

250 
Karnak'ta uning asosiy ma'badi edi. 
Xnum
("Yaratuvchi"), fertillik xudosi, olamni 
kulolning g'ildiragida loydan yaratgan yaratuvchi. 
Shu
("bo'sh"), Misr mifologiyasi, 
havo xudosi, osmonni va yerni, quyosh xudosi Ra-Atumning o'g'li, Tefnut xudosining 
eri va ukasi. Misr xudolari orasida Ra, Toth, Osiris, Isis ayniqsa mashhur bo'lgan ... 
Osiris birinchi bo'lib tug'ilgan. Uning tug'ilgan vaqtida, bir ovoz, "butun er yuzi 
xo'jayini" tug'ilganini e'lon qilgan. To'rtinchi kuni Ishida Nil botqog'ida tug'ilgan. 
Shunga qaramay, afsonaga ko'ra, Osiris va Ishida onaning bachadonida bir-biriga 
bo'lgan muhabbatini oshirdilar. Misr podshohi, birinchi fir'avn bo'lgan Osiris 
misrliklarga don tayyorlashni o'rgatish, yerning unumdorligini oshirish, ularga asosiy 
qonuniy qonunlarni berdi, xudolarni hurmat qilishni o'rgatdi. U odamlarga ta'lim berib, 
odamlarga ko'rsatma berib, qashshoqlik va zo'ravonlikdan xalos qildi. Shuning uchun u 
Ra, quyosh xudosi va ba'zan hatto yuqoriroq darajaga ko'tariladi. 
Qadimgi yunonlar hayvonlar timsollarini ilohiylashtirganlar. Bunda hokiz timsoli 
birinchi o’rinda bo’lib hokiz suratlari qadimgi yunon tasvirlarida tez-tez uchrab turadi. 
Shuningdek, yunonlar ilon timsolini, yana bir qator hayvon va qushlarni 
ilohiylashtirgan. Demak, aytish mumkinki, qadimgi yunonlarda totemistik tushunchalar 
ko’p tarqalgan. G’ildiraksimon shakllar yordamida Quyosh va oy timsollariga ishora 
qilganlar hamda buning bilan ularni ham ilohiylashtirganlar. Toshlarda, bazi daraxtlarda 
ilohiy kuch mavjud deb hisoblaganlar, go’rlar va ungurlarga esa o’limdan keyingi hayot 
hamda turli marosimlarga bog’lab diniy tus berganlar mirmadanlarning chumolidan 
tarqalganligi haqidagi afsona yoxud ilonoyoq Kekropning Afina asoschisi ekanligi 
haqidagi afsonalar shunga asos bo’la oladi. Qadimgi ovchilik ananalariga oid 
marosimlar va sehrgarlik rasm-rusumlari ob-havo bilan bog’liq bo’lgan. Masalan, 
Mefanax (Korinfika) shaxrida jazirama issiq shamollarni haydash uchun ikki kishi bir 
oq xo’rozni ikkiga bo’lib, qo’llariga ko’tarib tokzor atrofida har tomonga yugurganlar. 
Yoxud shunga o’xshash yomg’ir chaqirish ham alohida marosim talab etgan.