Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti pedagogika fakulteti

Mavzu: Nutqning tovush jihatdan holatini o‘rganish. Nutq buzilishlarini amaliy anglash darajasini o‘rganish

Amaliy mashg’uloti maqsadi:

Magistrlarni bolalar nutqini diagnostika qilish jarayoniga jalb qilish.

Amaliy mashg‘ulot topshiriqlari:

1. 
   Nutqning tovush jihatdan holatini o‘rganish (1-ilova).
   
2. 
   Nutq buzilishlarini amaliy anglash darajasini o‘rganish (2-ilova )
   

1-ilova
Nutqning tovush jihatdan holatini o‘rganish

Nutqni tekshiruvdan o‘tkazish bo‘yicha ko‘rsatmalar:

Bolalarning tovush talaffuzi xususiyatldarini aniqlash uchun keng taqalgan standart metodikadan foydalanish mumkin. Bolalar nafaqat so‘zlarning emas, balki gaplarning tarkibidagi tovushlarni qanday talaffuz qilayotganin tekshirish muhim ahamiyatga ega. Predmetli va syujetli rasmlar to‘plami shu maqsadda qo‘llaniladi, bunda aytilayotgan so‘zlarda tekshirilayotgan tovushlar turli o‘rinlarda joylashgan bo‘ladi. Tovushni ajratish malakasini tekshirish uchun bolaga ajratiluvchi tovushlarning har ikkalasi qatnashgan so‘zlar ishtirok etgan rasmlar beriladi (z-s, j-sh, b-p, g- k, l-r), shuningdek, 1 tovush bilan farqlanuvchi so‘zni bildiruvchi so‘zlar beriladi (lak-rak), tekshiruv paytida tovushlarning yo‘qligi yoki boshqa tovush bilan almashtirilishidan tashqari talaffuzning aniqligi, differensialligi, nutq tempi hususiyatlari, nutqiy nafas olish hisobga olinadi.

Tekshiruv natijalari jadvalga kiritiladi. Bunda to‘g‘ri talaffuz tovushlarni ajratish, nutq tempini va nutqni boshqarish (+) belgisi bilan, tovushni tushirib qoldirish, ularning differensiyasining yo‘qligi, nutq tempi boshqaruvining buzilishi (-) bilan belgilanadi.

Bolalar nutqi 3 balli tizim orqali baholanadi. Quyida bolalar nutqining tovush jihatini baholashning taxminiy bahosi keltiriladi. (3-jadval).
3-jadval.

Nutqni tovush jihatdan baholash mezonlari.	Ballar	Tovush jixatdan rivojlanish darajasi.
1. Ona tilining barcha tovushlarini to‘g‘ri va aniq talaffuz qilish. T ovushlarni eshitishda va talaffuzda farqlash qobiliyati. Nutq tempi va nutqiy nafas olishni yaxshi boshqarish.	3	Yuqori.
2. Tovushlarni talaffuz qilish va ajratishda noaniqlik va barqaror emaslik.	2	O‘rta
3. Tovushlar talaffuzida defektlar, tovush ajratishning yo‘qligi. Nutq tempi va nafas olishni boshqarish kuzatilmaydi.	1