Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

Aniq tushunchalar –
o’zining nomiga ega bo’lgang aniq geografik 
borliq,hudud: Volga daryosi, Qora dengiz va h.k. Aniq tushunchalar: Afrika, 
Fransiya, Pomir. 
Tushunchalar asosiy va bo’ysungan tushunchalarga bo’linadi. Masalan, tog’ 
jinslari” asosiy tushuncha “magmatik tog’ jinsi” bo’ysungan tushuncha. 
Sabab va oqibatlar- 
geografik voqea va hodisalar orasidagi sabab va 
oqibatlarni aks etiradi. 
Tabiiy geografiya kurslarda
quyidagi sabab va oqibatlar ochib beriladi: 
relьf, iqlim, quruqlik suvlari, dunyo okeani, tuproqlar.Relьf yerning ichki va tashqi 
kuchlarini oqibati deb qaraladi. Tabiiy – geografik komplekslar ham sabab va 
oqibatlarni ochib berish tufayli ajratiladi. 
Iqtisodiy geografiya
kurslarida sabab va oqibatlarni quyidagi turlari ochib 
beriladi: Ijtimoiy- iqtisodiy tuzum va xo’jalik o’rtasidagi: davlatning tarixiy 
rivojlanishi va xo’jaligining hozirgi xususiyatlari o’rtasidagi: davlat riivojlanishi 
bilan uning iqtisodiy geografik joylanishi o’rtasidagi tabiiy sharoit va xo’jalikning 
tuzulishi o’rtasidagi. 
 
Qonunyatlar-
geografik borliq (obyekt), xodisa, jarayonlar o’rtasida eng 
muhim va nisbatan mustahkam aloqa va bog’liqlarni aks etiradi. Tabiiy 
geografiyada quyidagi qonunyatlar ochib beriladi: bir butunlik, moddalarning 
aylama harakati, davriylik, zonallik, hamda ayrim tabiat tarkiblarni vujudga kelish 
qonunyatlari (iqlim , relьfi). 
 
Nazariya-
Bu kishilar ilmiy faoliyatini umumlashmasidir.Nazariya tabiat 
yoki jamiyatning ayrim qismlarini rivojlanish qonunyatlarni aks etidiradi. Masalan, 
tabiiy geografik rayonlashtirish nazariyasi iqtisodiy geografik rivojlantirish 
nazariyasi.TTK nazariyasi x.k. 
Emprik bilimlar -
tasavvur
-
geografik borliqning (obyektning) xayoliy 
(xissiy) tasviri, shakli. Tasavvurlar xayoliy va aniq turlarga bo’linadi. Aniq 
tasavvur voqea va xodisalarni bevosita ko’rish orqali paydo bo’ladi. Xayoliy 
tasavvur esa, ma’lum bir xodisalarni va sharoitni bayonini yoki ta’rifini o’qish 
orqali paydo bo’ladi.