Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

To’garakning faoliyati.
To’garakning faoliyati yuqorida aytganimizdek 
muntaazam ravishda haftada bir marta o’tkazib turiladi. To’garakda ishlar
sektsiyalar ya’ni bo’limlar bo’yicha olib boriladi. Har bir bo’limda eng kamida 5-
tadan a’zo bo’lishi lozim. Har bo’lim rahbari to’garak a’zolariga olib boriladigan 
ishlarni bo’lib beradi. Masalan, “Yosh o’lkashunos” bo’limida ishlar quyidagicha 
bo’lishi mumkin: Buyuk tabiiy geograf olimlar merosini o’rganish; Tabiiy 
geografik sharoit komponentlarini o’rganish (tog’ jinsari, relyef, iqlim, ichki 
suvlar, tuproq o’simlik va havyvonot dunyosini o’rganish), landshaftlarni 
o’rganish; ob-havoni o’rganish va h.k. 
Geografiya to’garagida ilmiy ishlarni olib borishda geografik tadqiqotlar olib 
borish bo’yicha nashr etilgan metodik qo’llanmalar katta yordam beradi. Masalan, 
joyni geoglogik sharoitini, o’simlik va hayvonot dunyosi, tuprog’i, tarixi, 
arxeologik yodgorliklarini o’rganish bo’yicha nashr qilingan metodik qo’llanmalar 
katta ahamiyatga ega. 
Iqtisodiy geografik yo’nalishda olib boriladigan to’garak ishlarida statistik 
maa’lumotlar, iqtisodiy ma’lumotlar, iqtisodiy sharoitni tavsifiga bag’ishlangan 
qo’llanmalar va mongografiyalar katta ahamiyatga ega. 
To’garakda to’garak a’zolari haqida ma’lumotlar jurnali, har bir to’garak 
a’zosida esa kundalik bo’lmog’i lozim. 
Chrak oxirida yoki o’quv yilining oxirida har bir tarmoq o’z qilgan ishlari haqida 
xisobot beradi. Ular asosida to’garak rahbari umumiy yakuniy hisobot tayyorlaydi. 
 
20.2.2. Geografik jamiyat, klub va o’lkashunoslik muzeyi 
 
Sinfdan tashqari ishlarni mazkur shakli yangi xisoblanadi, chunki u ilgari 
mmaktabdan tashqari ishlar toyifasiga kirar edi va maktabdan tashqari muassalar 

---

216 
tomonidan tashkil qilinar edi. Masalan. “Globus” geografiya jamiyati yoshlar 
kulubini tarkibida keng tarqalgan edi. 
Geografiya to’garagiga qaraganda geografiya jamiyatida a’zolar ko’proq 
bo’ladi va uning faoliyati turli tumanligi bilan ajralib turadi. Geografiya 
jamiyatining maqsadi o’quvchilar orasida va maktab joylashgan hududa geografik 
bilimlarni tashviqot qilishdan iborat. Geografiya jamiyatida o’quvchilar 
izlanuvchanlik va tadqiqotchilik faoliyati bilan shug’ullanadi. 
Geogafik izlanuvchanlikda o’quvchilar kutubxonadagi mavjud xujjatlarni 
o’rganishadi, ya’ni arxiv materiallari, foto rasmlar, davriy nashriyot materiallari, 
amaliy va ilmiy-ommabop adabiyotlar, statistik materiallar, geografik haritalar, 
rasmlar va kartinalarni o’rganishadi. 
Geografik izlanishda maxalliy aholidan so’rov o’tkazish ham katta ahamiyat 
kasb etadi. Izlanuvchanlikda kuzatish katta o’rin tutadi. Bunda
tabiat, tabiat hodisalari, ishlab chiqarish jarayoni kuzatiladi. Izlanuvchanlikda eski 
va yangi haritalarni solishtirish ham muhim natijalarni berishi mumkin. 
Izlanuvchanlikdan so’ng o’quvchilarni tadqiqot ishlariga qiziquvchanligini 
oshirish lozim. O’quvilar tadqiqot ishlariga jalb qilinganda ularni tadqiqot 
o’tkazish usullari bilan tanishtirish lozim. Shundan so’ng ularda tadqiqot o’tkazish 
uchun mustaqil ishlar topshirish mumkin. Bunda o’quvchilar matematik, 
kartografik usul bilan hamda geografik asbob-uskunalar, jihozlar va jihozlar bilan 
ishlash ko’nikmasiga ega bo’lishlari shart. Tadqiqot ishlari quyidagi yo’nalishlarda 
olib borilaishi mumkin: joyni tuprog’ini o’rganish va haritaga tushirish; joydagi 
antropogen landshaftlarni o’rganib ularni geografik haritaga tushirish, joydagi 
ishlab chiqarish korxonalarini o’rganish va h.k.