Nizomiy nomidagi тoshkenт davlaт pedagogika universiтeтi maтyoqubova тozagul rajapovna alisher navoiy hayoтi va ijodi fani bo’yicha o’quv qo’llanma

Dostonning syujeti.   Dostonda keltirilishicha,  bir gulistonning turli qushlari 
majlis  qurmoq uchun  yig’iladilar.  Qushlar  o’zlariga  mos  emas,  balki  duch kelgan 
o’rinni egallaganliklari sababli orada nizo chiqadi va uni bartaraf etish uchun odil 
va  oqil  yo’lboshchiga  ehtiyoj  paydo  bo’ladi.  Shunda  Hudhud  Simurg’  daragini 
aytadi.  Hudhud  Simurg’ni  maqtovlardan  yiroq,  barcha  qushlar  holidan  ogoh  bir 
shoh  sifatida  ta’riflaydi.  Qushlar  bu  shohdan  bexabar  bo’lsalar-da,  u  har  doim 
qushlar  bilan  birgadir.    Dostonda  keltirilishicha,  dunyo  qushlariga  shoh  bo’lgan 
Simurg’ning laqabi Anqo bo’lib, u Kof tog’ida yashaydi.Uning parlari rang-barang 
bo’lib, har bir rangida yuz xil naqsh bor, bu naqsh  ranglarni aql idrok eta olmaydi.  
                                                           
1
 Маллаев Н. Ўзбек адабиёти тарихи. Биринчи китоб. – Т.: Ўқитувчи, 1976, 511б.  

---

 
158 
Hudhudning aytishicha, har bir jonzot anashu shohga yaqin bo’lmog’i. U sari 
intilmog’i  lozim.  “har  kishi  bo’lsa  tirik  andin  yiroq,  Ul  tiriklikdin  o’lum  ko’p 
yaxshiroq”.  
Qushlarda  Simurg’ga  katta  havas  uygonadi  va  ular  Simurg’ni  izlab  yo’lga 
chiqishga  qaror  qilishadi.    Hudhuddan  bu  yo’lda    rahbarlik  qilishni  iltimos 
qiladilar. Hudhud ham o’z navbatida  Тo’ti, Тovus, Bulbul, Qumri, Kaklik, Durroj, 
Kabutar, Shohboz, Shunqor kabi qushlarga murojaat qilib, ularni yo’lga otlanishga 
da’vat  qiladi.  Qushlar  yo’lga  ravona  bo’ladilar.  Ammo  bu  yo’lda  qiyinchiliklar 
anchagina edi. 
Mehnati ranju alam yuzlandi ko’p,  
Shiddati oshubu g’am yuzlandi ko’p. 
Ularning  har  biri  Hudhudga  murojaat  qilib,  o’z  uzrlarini  ayta  boshladilar. 
Hudhud  qushlarning  bu  uzrlariga  hikoyatlar    bilan  javob  beradi  va  Simurg’ning 
mufassal  ta’rifini  beradi.  Shunda  qushlar  Hudhuddan  Simurg’ga  qanday  yetish 
mumkinligini  so’raydilar.  Hudhud  bu  ishq  yo’lidir,  binobarin,  bu  yo’lda  jondan 
ham,  millatu  imonu  islomdan  ham  kechishga  tayyor  bo’lish  vojibdur,  deydi  va 
so’zlarining dalili uchun mashhur Shayx San’on hikoyatini keltiradi. 
Qushlarda Simurg’ga bo’lgan ishtiyoq yanada kuchayadi. Ular bu mashaqqatli 
yo’lda bir sardor bo’lmog’i darkor, deya uni rahbar etib tayinlamoqchi bo’ladilar. 
Lekin  Hudhud  rozilik  bermaydi.  Shunda  ular    qur’a  tashlashadi  va  qur’a  Hudhud 
nomiga chiqadi. Demak, Hudhudning qushlarga yo’lboshchilik qilishi taqdir hukmi 
edi.  Qushlar  yo’lga  tushadilar.  Ular  uzoq  uchadilar,  charchaydilar,  har  biri  o’z 
manzili,  kundalik  hayotini  qo’msaydi.  Oxiri  ular  orqaga  qaytishfikriga  tushadilar. 
Hudhud qushlarning e’tirozlarini rad etib, turli hikoyatlar so’zlaydi va ularni yo’lni 
davom  ettirishga  ko’ndiradi.  Hudhud  boshliq  qushlar  Simurg’ni  izlashda  davom 
etadilar.