Nizomiy nomidagi тoshkenт davlaт pedagogika universiтeтi maтyoqubova тozagul rajapovna alisher navoiy hayoтi va ijodi fani bo’yicha o’quv qo’llanma

Oltinchi  hikoyat  “Muqbil  bilan  Mudbir”  hikoyatidir.  Bular  ikkalasi  ikki  xil 
xarakter 
egasi 
bo’lgan  kishilardir.  Mudbirning  tabiatida  noshukurlik, 
mansabparastlik,  xudbinlik,  yolg’onchilik  mujassam.  Muqbil  esa  sabr-qanoatli, 
irodali,  imon-e’tiqodli,  ertangi  kunga  umidvor  bandadir.  Ana  shu  xususiyatlardan 

---

 
145 
kelib  chiqib,  Mudbir  sharmandali  o’lim  topdi.  Muqbil  esa  insofi,  sabr-qanoati, 
to’g’riligi sababli go’zal malika visoliga erishdi, shoh marhamatiga sazovor bo’ldi.    
Хorazm elidan kelgan yettinchi musofir hikoyati Bahromning mahbubasidan 
xabar  malhamini  yetakzadi.  U  Хorazm  mamlakatida  nihoyatda  go’zal  bir  qiz 
borligini,  uning  san’atda  tengi  yo’q  bo’lib  hamma  unga  oshiqligi,  uning  esa  hech 
kimga ko’rinmasligini, o’zining esa qiyinchiliklar bilan unga shogird bo’lganligini, 
shundan  keyin  qizning  o’z  boshidan  kechirganlarini  aytib  berganligini  shohga 
hikoya  qiladi.  Hikoyatda  tasvirlanishicha,  Bahrom  g’azabiga  uchragan  Dilorom 
qo’l-oyog’i o’z sochlariga bog’langan holda kimsasiz cho’lu biyobonlarda yolg’iz 
qolgan.  Diloromni  farzand  sifatida  ko’rgan  xoja  uni  ko’rish  uchun  kelayotganda 
tasodifan cho’lda yuqoridagidek ahvolning ustidan chiqadi va qizni Хorazmga olib 
ketadi.  Dilorom  o’zining  san’ati  bilan  butun  Хorazm  elida  shuhrat  qozonadi. 
Хorazmdagi  mashhur  mashshoq  Kofur  Diloromning  san’atdagi  mahoratiga  tan 
berib,  unga  shogird  tushadi.  Kofur  Diloromning  oshiqligini  sezadi  va  bu  sirdan 
o’zini voqif qilishni undan iltimos qiladi. Dilorom agar Kofur bu sirni bilgandan 
keyin  Хorazmdan  chiqib  ketishga  so’z  bersagina  aytajagini  bildiradi.  Kofur  rozi 
bo’ladi. Shundan keyin Dilorom o’z boshidan kechirganlarini hikoya qilib beradi. 
Shartga muvofiq Kofur Хorazmdan jo’naydi. Yettinchi musofir sifatida juma kuni 
Bahromning  oq  qasriga  keltirilgan  kishi  shu  Kofur  edi.  Kofur  hikoyasidan  kuchli 
hayajonga  tushgan  Bahrom  o’z  sevgilisi  Diloromdan  darak  topadi.  U  Хorazm 
shohiga  xat  yozib,  Diloromni  o’ziga  jo’natishini  talab  qiladi.  Diloromga  o’z 
qilmishlari uchun uzr so’rab, xat yozadi. Nihoyat Dilorom Bahrom yoniga qaytadi. 
Shoir  ana  shunday  yuksak  mahorat  bilan  yettinchi  hikoyatni  asosiy  syujetga 
bog’laydi.  
Dostondagi yetti hikoyat kompozitsion qurilishi jihatidan ham, mazmuni bilan 
ham  bir-birini  to’ldiradi.  Shuning  bilan  birga  ularning  har  biri  chuqur  mazmuni, 
badiiy tugallanganligi bilan alohida-alohida mustaqil asar hisoblanadi.