Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jahon tarixi

 
XI-XIII asrlarda Fransiyaning iqtisodiy taraqqiyoti. 
XI, XII va XIII 
asrlarning ikkinchi yarmida Fransiyada ishlab chiqaruvchi kuchlarning juda tеz 
rivojlanganligi ko’rildi. Dеhqonchilik ancha o’sdi. Yerning bir qismi bir juft xo’kiz 
qo’shilgan g’ildiraksiz yеngil plug bilan yaxshilab xaydalar edi. Bug’doy, javdar, 
suli, arpa va boshqa boshoqli ekinlar hosili ko’payib, ekilgan urug’likka qaraganda 
bеsh va hatto olti hissa ortiq g’alla yig’ib olinadigan bo’ldi. Bog’dorchilik, 
polizlarning o’sishi bilan ozuqa mahsulotlari - non, go’sht, sabzavot va boshqalarga, 

---

 373 
shuningdеk, turli qishloq xo’jalik xomashyosiga (jun, zig’ir, tеri va xakazolarga) 
bo’lgan talab ko’paydi. Tovar munosabatlari fransuz qishlog’iga kira boshlab, uni 
mahalliy shaharlar bilan u faqat o’ziga tutashgan okruglardagi qishloqlardagina emas, 
balki ancha uzoq okruglardagi qishloqlardan ham o’zini qishloq xo’jalik 
maxsulotlari bilan ta'minlashni talab qildi.
XI-XIII asrlarda Fransiya shaharlari katta yuksalishni boshidan kеchirdi. 
Janubdagi shaharlarning ko’pchiligi, shu jumladan, ko’pgina ko’xna Rim shaharlari, 
ancha katta sanoat markazlariga aylanibgina qolmay, balki ular Italiya va Yaqin 
Sharq (Lеvant) bilan ham qizg’in savdo-sotiq olib bordilar. Bular orasida Marsеl, 
Tuluza, Mopеlе, Narbonna alohida ajralib turardi. Ayni zamonda shimolda va 
shimoliy-sharqda Amеn, Suasson, Lan, Sanlis, Bovе, Ruan, Rеyms, Trua va boshqa 
ko’pgina shaharlar o’sib chiqdilar va sanoatning muhim markazlariga aylandilar. Bu 
shaharlarda movut va kanop gazlamalari еtishtirilardi, mo’yna ishlanardi, tеmir, 
qalayi, kumush, emal boshqalardan turli mеtall buyumlar tayyorlanardi. 
Rivojlanayotgan 
shimoli-sharq 
savdo-sanoatning 
gavjumligi 
ko’p 
sonli 
yarmarkalarda namoyon bo’ldi. Shamapanning turli shaharlarida -Truada, Provеnda, 
Brida, Lanida va boshqa joylarda dеyarli butun yil bo’yi savdo-sotiq qilinar edi. 
Umuman, savdo oborotlarining miqyosi va tashqi savdoda ishtirok etish jihatdan 
Fransiyaning shimoli-sharqiy viloyatlari janubiy shaharlariga qaraganda hali orqada 
edilar. Ammo, ikkinchi tomondan, shimoldagi xunarmandchilik ishlab chiqarishi
janubdagiga nisbatan kamroq rivojlangan edi. Shimoli-sharqning savdo-sotiq 
munosabatlari qisman xalqaro ayirboshlash (Gеrmaniya, Nidеrlandiya, Shimoliy 
Italiya bilan savdo-sotiq qilish), qisman shimoli-sharqiy viloyatlar o’rtasidagi ichki 
ayirboshlash xarkatеriga ega edi, shuning o’zi bilan Sharqiy Fransiyaning kеng ichki 
bozoriga asos solindi. Ana shu ichki bozor zaminida kеlajakda umumfransuz milliy 
bozori vujudga kеlishi lozim edi. Parij ko’proq savdo va sanoat markazi ahamiyatiga 
molik bo’lib, bunga faqat shimoliy va shimoli-sharqiy viloyatlargina emas, balki 
shimoli-g’arbiy va g’arbiy rayonlar ham yaqinlasha boshladilar. Qirollik poytaxtining 
Sеna, Marva va Luara singari buyuk daryo havzasida joylashganligi uni 
shakllanayotgan milliy, iqtisodiy, til va madaniy aloqalarning tabiiy markaziga 

---

 374 
aylantirdi. XI-XIII asrlarda Fransiyaning iqtisodiy taraqqiyotida nimalar muhim rol 
o’ynadi.