Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti informatika va uni o

SCADA-системалар қуйидаги масалаларни ҳал этади: 
ҳақиқий вақтда драйверлар орқали “объект билан алоқа қурилмалари” 
(яъни саноат назоратчилари ва киритиш-чиқариш платалари) билан 
маълумотлар алмашиниш; 
ҳақиқий вақтда ахборотни қайта ишлаш;
мантиқий бошқариш; 
одамга қулай ва тушунарли шаклда монитор экранида ахборотни акс 
эттириш;
ҳақиқий вақтда технологик ахборотли маълумотлар базасини юритиш; 
ҳалокат ҳолатида сигнал бериш ва ҳавфли маълумотларни бошқариш; 
технологик жараёнларни бориши ҳақида ҳисоботлар тайёрлаш ва 
генерация қилиш;
16) 
Телеметрия, телеўлчов (қад.-грек. τῆλε «узоқ» + μέτρεω — «ўлчайман») — назорат 
қилинадиган ва бошқариладиган объектларнинг ўлчанадиган параметрлари (кучланиш, ток, 
босим, ҳарорат ва ҳоказо)нинг қиймати ҳақида телемеханика метод ва воситалари орқали 
ахборот олиш.
 

---

65 
SCADA ШК орсасида тармоқли ўзаро таъсирни амалга ошириш;
ташқи иловалар (МОБС, электрон жадваллар, матн процессорлари ва 
ҳоказо)билан алоқани таъминлаш. ташкилотни бошқариш системасида бундай 
иловалар ўрнида кўпроқ MES даражага киритиладиган иловалар бўладилар.
SCADA-системалар АСУ ТП ларни мижоз-сервер ёки тақсимланган 
архитектурада ишлаб чиқиш имконитини беради. 
Одатда SCADA-системалар қуйидаги система остиларга эга:
Драйверлар ёки киритиш-чиқариш — SCADAни саноат назоратчилари, 
ҳисоблагичлари, АЦП ва ахборот киритиш-чиқариш қурилмалари билан 
алоқасини таъминлайдиган дастурлар. 
Ҳақиқий вақтли система— берилган чегараларда вақтли циклни 
устиворликни ҳисобга олган ҳолда маълумотларни қайта ишлаш дастури. 
Одам-машинали интерфейс (HMI
, 
ингл Human Machine Interface
)
 —
операторга жараённи бориши, назорат қилиш ва уларни бошқариш учун 
маълумотлар тақдим этадиган ускуна. 
Одам-машинали интерфейс ишлаб чиқиш учун мўлжалланган дастур-
муҳаррир. 
Мантиқий бошқариш системаси — SCADA-системада мантиқий 
бошқаришли 
фойдаланувчи 
дастур(скрипт)ларини 
бажарилишини 
таъминлайдиган дастур.Уларни ишлаб чиқиш учун муҳаррирлар тўплами. 
Ҳақиқий вақтли маълумотлар базаси — реал вақт тартибида жараён 
тарихини сақлашни таъминлайдиган дастур.
Ҳавф сигналини бошқариш системаси — технологик ҳодисаларни 
автоматик назоратини таъминлайдиган, уларни меъёрда, огохлантирувчи ёки 
ҳавфли ҳолат категориясига киритиш, шунингдек оператор ёки компьютер 
томонидан ҳодисаларни қайта ишлашни таъминлайдиган дастур.
Ҳисобот генератори — технологик ҳодисалар ҳақида фойдаланувчи 
ҳисоботларни яратишни таъминлайдиган дастур. Уларни ишлаб чиқиш учун 
муҳаррирлар тўплами.
Ташқи интерфейслар — SCADA ва бошқа иловалар орасида маълумотлар 
алмашинишнинг стандарт интерфейслари. Одатда, OPC, DDE, ODBC, DLL ва 
ҳоказо.