Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti geografiya kafedrasi

1.3-jadval.
Asosiy kapitalga investitsiyalarning texnologik tarkibi (%)

	02/I	02/I-ll	02/1- III	2002	03/J	03/I-ll	03/I-lll	2003
Jami	100	100	100	100	100	100	100	100
Qurilish-montaj ishhHi	52.	54.4	55,9	53. I	50,4	48,6	51.3	46,5
r-.tashina. uskuna. jihozlar	35,0	32.4	32. l	35, 1	36.0	36,0	35.1	41,5
Boshqa xarajatlar	12. 2	I 3. 2	12. 0	l I. 8	13. 6	I 5. 4	13. 6	12. 0

Manba: O'zR Davlat statistika qo'mitasi.

Sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish tarkibi (umumiy hajmiga nisbatan % hisobida)

...;:.:	....C:^0c::^I"^Z^)'	Shu jumladan:
		,..".,.-.':Cl)Cl)c::^0...0:;;;0i:ij	--O"!;.	C:>,·gi.a^v.C..:c::00	">,':.:::: "@.:0:0..::=::--a0s	ES2	°N0V,^"c:^'::aV,"'	·;:::-.V:, :: ^=.c "'·;::::l Cl)O'i;iE	^-"fill	....eC:r>0IO"'N0	...O"' '0.^E..."cO'"V,0a:i
1995	100,0	14,8	13,7	1,3	10,2	5,4	8,8	6,6	19,9	9,3	10,0
1996	100,0	14,6	16,3	l,5	8,4	5,3	8,2	7,2	20,5	7,6	10,4
1997	100,0	11,6	16,4	1.2	9,2	4,2	7.6	6,0	21,4	10,4	12,0
1998	100,0	99	14,9	I, l	9,8	5,0	12,8	5,6	17,9	12,3	10,7
1999	100,0	10,2	13,3	1,0	8,9	5,2	11,7	5.5	17.3	13,6	13,3
2000	100,0	8,5	15,3	1,3	10,2	6,0	9.9	5,4	19,1	13,3	11.0
2001	100,0	8,1	13,2	1,4	10,9	6,0	11,2	5,2	20.,0	12.6	11,4
2002	100,0	7,7	13,4	1,5	1 3,3	5,9	10,3	4,6	19.5	14,3	9.5
2003	100.0	8,7	12,4	1 ,8	14,9	5,6	12,l	4,5	20,0	12,4	7,6
02/ 1	100,0	7,9	14,6	1.4	10,1	6,0	10,6	4.0	21,5	I 5,1	8,8
02/1-H	100,0	7,3	14,0	1 ,5	13,5	5,9	J0,8	4,5	18,9	14,7	8,9
02/l-III	100,0	7,6	14,0	1,5	13,8	5,8	10,2	5,0	17,5	14.6	10,0
03/l	100,0	8,9	11.6	1,7	12,5	6,0	12 , 7	3,6	23,9	12,9	6,2
03/1-11	100.0	8,6	11,8	1,9	15,0	6,1	13,0	4, l	20,3	12,9	6,3
03/1-III	100,0	9,2	12,7	1,9	15,5	6,0	12,8	4,6	I 7,5	12,7	7,1

Manba: O'zR Davlat statistika qo'mitasi


Nazorat savollari
1.Innovatsion menejment fanining predmeti va uslubi nimadan iborat?
2.lnnovatsion sohada kapital bozori tuzilmalarini tushuntiring.
3.Innovatsion menejmentning maqsad va vazifalarni tushuntirib bering.
4.lnnovatsiya qanday tashkil etiladi?
5.Innovatsiya klassifikatsiyasini keltiring.
6.Endogen uyg'unlik deganda nimani tushunasiz va uning vazifalarini sanab chiqing.
7.Innovatsion menejmentning qanday funksiyalari tizimi mavjud?
8.Ilmiy-texnikjarayon bosqichlari bo'yicha innovatsiya o'ziga xos qaysi xususiyatlarga ega?
9.Investitsion rnenejmentning mohiyati nimalardan iborat?
10.Investitsion menejmentning qanday funksiyalarini bilasiz?


11 Mavzu: . Innovatsiya jarayoni va modeli

Reja:

l. Texnologik chegara va sinish hamda yangi/ik diffuziyasi.
2. Ilmiy texno/ogik taraqqiyot va P. Romer modeli.
Tayanch iboralar: texnologik chegara, yangilik diffuziyasi, per/a egri chizig'i, neoklassik model.

Texnologik chegara va sinish hamda yangilik diffuziyasi

Texnologik chegara va sinish. Texnologiya parametrlarining yaxshilanishi muayyan chegaraga ega. Mazkur chegaralar texnologiya rivojlanishi jara­ yonida, shuningdek, uning mukammallashuviga sarflangan xarajatlarga bog'liq bo'lgan texnik xarakteristikada namoyon bo'ladi. Bular texnologik chegara deyiladi (4.1-chizma).
Shuni ta'kidlab o'tish kerakki, sarmoya ajratish bir qator faktorlarga ham bog'liqdir. Ertami-kech ushbu potensial sarflanib bo'ladi.
N
atijalar

Xarajatlar (vaqt)

4.1-chizma. S ko'rinishdagi egri chiziq
Bu kabi kamayish S shakldagi egri chiziq orqali ta'rifdanadi. (S - shakldagi egri chiziqlar Gemperjtsa egri chiziq, Perla egri chizig'i va boshqa egri chiziqlarni o'z ichiga olgan matematik funksiyalar oilasining umumiy nomidir.
S shakldagi egri chiziqning mohiyati shundaki, yangilik yaratishning birinchi bosqichida sarflangan xarajatlar past natija beradi. Bu degani natija o'sishi yuqori emas va natija degan mazkur yangiliknig turli xii xaraktiris­ tikalari tushuniladi. So'ng natija o'sishining ildamliligi sodir bo'ladi, so'ngra esa tushumning arogressiv susayishi o'rin oladi. Jada! o'sish bosqichi, xara­ jatlar (a) va (s) nuqtalar oralig'idajoylashganligi bilan mos tushadi, boshqacha qilib aytganda invistitsion xarajatlar ko' p, lekin tushumi ham seziladi.
Yuqori bosqichda investitsiyalar nisbatan past natija bo'ladi. Ular avvalambor texnologik jarayonlarning shakllanishiga, modifikatsiyalanayotgan innovatsiyalar reklamasi va ularni amalga oshirishga yo'naltiriladi.
Jarayon pasayish bosqichidami yoki yo'qmi , buni aniqlash uchun yana bir bor S shaklidagi egri chiziqlarga e'tibor berish kerak, bunda mazkur texnologiyaning egri chiziqlari bilan uni almashtiruvchi, unga raqibdosh bo'lgan texnologiya egri chizig'ini taqqoslab ko'rish kerak. Ikki S shakldagi egri chiziqlar o'rtasidagi tafovut texnologik to'xtash bo'ladi. Texnologik to'xtash (tanaffus) - bu o'rindosh va o'rin egallovchi texnologiyalar para­ metrlari o'rtasidagi masofa, buni oqsoqlanayotgan texnologiyaning rivojla­ nishiga sarflanayotgan xarajatlar ko'payishi natijasida qisqartirib bo'lmaydi.
Shuni ta'kidlash kerakki, qoidaga ko'ra, har biri o'z egri chizig'i bilan xususiyatlanayotgan, bir qator raqib texnologiyalar mavjud. Bular 3-4 yoki undan ortiqroq bo'lishi mumkin, bunda biri o'zini himoya qiladi, ikkinchisi esa hujum qiladi.
Masala shundaki, texnologik to'xtatishni o' z vaqtida aniqlash va in­ vestitsiyalami I texnologiya ishlab chiqarishidan texnologiya ishlab chiqarishiga o'zgartirish (yo'naltirish)
Buni amalga oshirish oson emas. Ko'pchilik kompaniyalar o'z kuchini egri chiziq shaklini nazorat qilishga sarflaydi va bunga boshqa firmalar bilan hamkorlik qilish orqali erishadilar. Ba'zan bu kabi egri chiziqlar shaklini "yaxshilash" xarajatlar ko'payishi hisobiga erishiladi, bu katta alternativ xarajatlarga olib keladi.
Texnologik to'xtash (sinish)ni bartaraf etishga ko'nikib qolgan kom­ paniyalar o'zgacha yo'l tutadi va sezilarli raqobatbardoshlikka erishadilar (4.3-chizma). Ular o'zaro almashadigan texnologiyalar 8-shakl egri chizig'ining qayerida ekanligini va kelgusi vaqtda ushbu holatda qanday o'zgarishlarni kutish mumkinligini bilish uchun tadqitjot ishlariga mab­ lag' kiritadilar. Maksimal aniq S shakl egri chiziqlarni aniqlashga katta e'tibor beradi, vaholanki, zaruriy hulosaga kelish uchun umumiy kontur va chegara haqida tasavvurga ega bo'lish kifoya qiladi. "To'g'ri" egri chiziqlari bo'lgan progressiv o'rnini egallovchi texnologiyalarni qo'llash na­ tijasida kichik hajmga ega bo'lgan kichik kompaniya!ar, nisbatan katta kompaniyalar bilan raqobatlashgan holatlari ham ma'lum. Yuqori pog'ona egri chiziqlari bilan xususiyatlanayotgan yangi texnologiyalami ishlab chiqarish­ ga sarflanadigan kuchlar konsentratsiyasi zarurligini bu kompaniyalar o'z vaqtida anglab yetdilar.
4.3-chizma. Texnologik to'xtash (yangi texnologiyalarni o'rnatishga ketadigan vaqt bo'yicha).
Texnologik to'xtashning yana bir boshqa tushunchasi mavjud - bu bir texnologiyadan ikkinchisiga o'tish vaqti. Bizning fikrimizcha, mazkur ikkala ta'rif ham mavjud bo'lish huquqiga ega.
Yangilik di.ffuziyasi. Yangilik kolilersializatsiyasi jarayoni ularning iqtisodiyot sistemasida tarqalishi bilan kuzatiadi. Avval bu kabi tarqalish bir
necha tashkilot doirasida bo'lib o'tadi, lekin keyinroq keng quloch oladi. Bu jarayon diffuziya deyiladi.
Yangilik diffuziyasi - iqtisodiyotda ulaming tarqalish jarayoni. Yanada aniqroq aytganda bu jarayon eski texnologiyalarni siqib chiqarishi orqali, shuningdek, mijozlar tomonidan anologi bo'lmagan yangi texnologiyalami qabul qilish orqali ifodalanadi. Diffuziyajarayonlari, ko'rib chiqilgan texnologi­ ya rivojlanish jarayonlari kabi 8-shakl egri chiziq orqali ifodalanishi mumkin. Bu holatda ular almashtiruvchi egri chiziqlar deb atalishi mumkin.
Almashtiruvchi egri chiziq parametrlari yangilik xususiyati, shuningdek, bir qator iqtsodiy parametrlarga bog'liq. Bu kabi egri chiziq parametrlarni aniqlashning turli xii usullari mavjud. Tadqiqotlar jarayonida 8-shakl egri chiziq xususiy holati o'rganiladi - bu Perla egri chizig'i deyiladi. Bu egri chiziq quyidagi ko'rinishga ega: