Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti

Ilova 1

Tayanch ma’ruza.

1. Ekspert tizimlari haqida tushuncha.

Ekspert tizim (ET)lar yangi turdagi tizim bo‘lib, informatsion-izlovchi va avtomatik boshqaruv tizimlardan sifat jixatidan shu bilan farq qiladiki, bunday tizimlar kiymat (ma’lumot)lar bilan emas, balki bilimlar bilan ishlaydi.

Ekspert tizimlarga ta’rif berishdan oldin quyidagi tabiiy xolni ko‘rib o‘taylik. Endigina ToshMIni bitirgan yosh shifokor birinchi kundan boshlab turli xil bir-biriga zid xolatlarga duch kelib qolishi mumkin va unda yechim qabul qilish zaruriyati tug‘iladi. Unga yuqori malakali hamkasbining bilimi va yordami chindan ham kerak bo‘ladi. Shunda vrachga ekspert tizimlar yordamga kelishi mumkin.

O‘zimizcha tasavvur qilaylik, shifokorda shunday tizim (ET) bor bo‘lsin. Shifokor unga maslaxat uchun murojaat qiladi. Ular orasida quyidagi muloqot bo‘lib utadi:

Shifokor — Menga yordam kerak. Quyidagi kuzatilgan alomatlar... bo‘yicha kasallikni aniqlash kerak.

ET — Xolatning moxiyatini aniqlab tushunib olishim uchun men quyidagi ma’lumotlarni... bilishim kerak. Shifokor — Bu ma’lumotlar bunaka...

ET — Kasalda bunday... (narsalar) kuzatilmayaptimi? Va shunga o‘xshash muloqot davom etadi.

Muloqot oxirida ET shifokorga qo‘yilishi kerak bo‘lgan diagnoz bo‘yicha o‘z fikrini aytadi.

ET yoki bilimlar injeneriyasi sun’iy aqliy tizimlarining eng keng tarkalgan turidir.

Ekspert tizimi (ET) – bu ayrim muammo sohalarida bilimlarni to‘plash va qo‘llash, uyushtirish usullari hamda vositalari majmuidir.

Ekspert tizimlarning dastlabki xususiyati shundan iboratki, ularning faoliyat sohasi sun’iy bilim, dasturlash, matematika, mantiqdan uzokrokda bo‘lgan foydalanuvchilar uchun mo‘ljallangan. Bundan foydalanuvchilar ET dan kundalik ishlarda yordam beruvchi ma’lum bir tizim sifatida foydalanadi.